Бақытты некенің құпиясы

Неліктен біреулердің махаббаты уақыт өте берік бола түседі, ал кейбіреулер айырылысып жатады немесе бақытсыз өмір сүреді?

Психолог Джон Готтман (John Gottman) – жұптардың бір-бірімен сөйлесіп отырғанын бақылап, 100 % сенімділікпен сол жұптың бірнеше жыл өткен соң бақытты болатындығын немесе бұл қатынастарының болашағы жоқ екендігін болжап бере алады. Иә, мүмкін емес секілді көрінеді, бірақ Джонның ғылыми зерттеулерде 40 жыл тәжірибесі бар. 

«Бақытты жұптар бір-бірінің жағымды жағын көре біледі, осындай керемет адаммен кездескені үшін «рақмет» айтады, құшақтайды және жай ғана қуанады, -дейді Джон Готтман. – Олар бір-бірін сыйлауға және алғыс білдіре білуге бағыттала қатынас құрады. Бақытсыз жұптар, керісінше, серіктесінен кемшілік іздеп, әрбір қателігін аңдып отырады».

Джон және оның әйелі Джули де психолог, неке бойынша әлемдегі атақты эксперттер қатарына жатады. Олар бақытты некенің құпиясын табу мақсатында бірнеше ондаған жыл бойына мыңдаған жұптарға кеңес беріп, жүздеген тәжірибе өткізген.

Олардың ең қызықты тәжірибелерінің бірі «Махаббат зертханасы» деп аталды. Жас жұбайларды зертханаға шақырып, оларға электродтар жалғайды. Содан кейін олардың қатынасы туралы, қалай кездесті, ең қорқынышты келіспеушілік не үшін болды, өмірлерінде бірге өткізген ең бақытты кезең туралы айтып берулерін сұрайды. Зерттеушілер жұптардың бір-бірімен қалай сөйлесетіндігін бақылайды, ал электродтар қан тоғын, жүрек соғысының жиілігін және басқа да физиологиялық реакцияларын өлшейді. Одан соң жас жұбайларды үйлеріне жіберіп, олардың әлі бірге ме әлде жоқ па екенін білу үшін алты жылдан соң хабарласады.

Барлық жиналған мәліметтерге сүйене отырып, Джон Готтман жұптарды үлкен екі топқа бөледі: бақыттылар және бақытсыздар. Бірінші топтағылар алты жыл өткен соң некелерін сақтап, бақытты өмір сүріп жатырған жұптар. Екінші топтағылар айырылысып кеткен немесе бірге тұрып, екеуі де қиналып жүрген жұптар. Зерттеушілер мәліметтерге анализ жасаған кезде, екі топ арасынан нақты айырмашылық көрген.

Болашақта бақытсыз жұптар сырттай тыныш көрінгендерімен, электродпен өлшенген олардың организмдерінің реакциясы керісінше көрсетті. Жүректері жиі соғып, қан тоғы жылдам болды. Барлық белгілерге қарап, олардың денелері «күрес немесе қаш» деген қорқыныш реакциясында жұмыс жасап тұрды.

 Қатынастарындағы жағымды немесе елеусіз заттардың өзінде олар өз серіктесінен шабуыл күтіп немесе шабуыл жасауға дайындалып отырды. Джон Готтман тәжірибеден мынадай заңнама тапты: зертханада жұптардың организмі қаншалықты белсенді болған сайын, уақыт өте келе олардың қатынасы соншалықты тез құртыла бастады. Алты жыл өткен соң некелерін сақтап қалған жұптар, керісінше, басынан бастап төмен физиологиялық кернеу көрсетті. Олар бірге өздерін тыныш әрі сенімді сезінді. Келіспеушілік туған сәттің өзінде серіктесіне деген ықыласты қатынасы білінді.  Бұл олардың физиологиясы жақсы қалыптасқан деген сөз емес, олардың сенімді, жылы және махаббатқа толы орта жасай алуында. Бірақ мұндай орта қалыптастыру олардың қолынан қалай келеді?

Айырылысудың басты себебі – серігіңді жаныңның жаратпауы және жақтырмауы. Арамызда сынау үшін себеп іздейтін, серігінің өтінішіне сыйластықпен қарай алмайтын, көңілді заттардың 50 %-ын жіберіп алатын адамдар кездеседі. Олар махаббатпен қоса сүйікті жанын да жоғалтады. Кек пен немқұрайлылық қатынасты құртады.

Керісінші, мейірімділік, жүректілік, биязылық және қамқорлық адамдарды бір-бірлеріне жақындастырады және де жылдар өте берік бола түседі. Зерттеулер бойынша, мейірімділік – неке тұрақтылығының ең маңызды көрсеткіші. Мейірімді қатынас бізді сүйетіндігін, түсінетінін, бағалайтынын және бізге қамқор екендігін сезіндіреді.

Әрине ұрыс және келіспеушілік кезінде мейірімділік көрсету қиынға түседі, бірақ мейірімділік көрсететін дәл осы кез. Ашу сөздермен қатынасты құртып алу өте оңай. Мейірімді болу ашуыңды жасыру деген емес, оны қалай жақсы білдіру керектігін көрсетеді. Серігіңді кемсіткеннен гөрі, сіз неге қиналғаныңызды және не үшін ашуланғаныңызды түсіндіріп беруіңіз керек. Мысалы, «Саған не болды, неге тағы да кешігіп қалдың?» дегеннің орнына, «Осыны айтқан маған да ұнамайды және білемін сенің кінәң еместігін, бірақ сенің тағы да кешіккеніңе жыным келіп тұр» деп айтуға болады.

Жақсы қарым-қатынас гүл шоғы немесе тәттілер секілді сыйлықта емес, сіздердің күнделікті өмірде бір-бірлеріңізге деген қарым-қатынасыңызға байланысты. Күнде сүйіктіңізге алғыс айтудың себебін іздеп, серігіңіз қателік жіберсе, ол туралы жаман ойламау. Және де сүйіктіңіздің қуанышы мен табысына ортақтасу. Қуану және де онымен бірге болу сынақ кезінде де бірге болғанмен тең екенін ұмытпайық.