Әлемнің пластмассамен ластануы: 21 ғасырдағы жаһандық қауіп
блог
Заманауи индустрияның жаңалығы болып табылатын пластик бүгінде барша әлемнің қасіретіне айналуда. Пластикалық қалдықтардың қоршаған ортада жиналуы қазіргі заманның ең күрделі мәселелерінің бірі болып табылады.Қазіргі әлемде қоршаған ортаның ластану проблемасы барған сайын өзекті болып отыр. Бұл мәселенің ең күрделі аспектілерінің бірі - табиғи ортада пластикалық қалдықтардың жиналуы. Бір кездері заманауи технологияның кереметі ретінде қарастырылған пластик қазір тірі организмдер мен жалпы экожүйелерге қауіп төндіріп отыр.
Дүниежүзілік пластик тұтыну тез өсіп келеді. Соңғы мәліметтерге сәйкес, жыл сайын 300 миллион тоннадан астам пластик қалдықтары шығарылады, бұл бүкіл Жер тұрғындарының салмағына тең. Бұл пластиктің көп бөлігі қайта өңделмей суға немесе кез-келген басқа жерге тасталынады.Пластмассаның ластануының негізгі көздері – қаптамалар, медициналық қалдықтар және пластикалық ыдыстар. Бұл заттар көбінесе адам денсаулығына және табиғи экожүйеге теріс әсер етеді.
Пластикалық қалдықтар тірі организмдер мен табиғи экожүйелерге үлкен қауіп төндіреді. Теңіздегі тіршілік бұл мәселеден ең көп зардап шегіп жаьқандардың бірі. Теңіз жануарларының көптеген түрлері олардың денесіне пластик қалдықтарының түсу қаупіне тап болады. Пластмасса микробөлшектерге ыдырайды жәнежануарлар тұтынатын қоректерінің құрамына сіңіп кетеді.Дегенмен, мәселе тек теңіз экожүйелерінде ғана емес. Пластикалық қалдықтар барлық жерде, тіпті планетаның ең шалғай бұрыштарында кездеседі. Олар топырақты ластайды, жер асты суларына еніп, өсімдіктер мен жануарлар әлеміне әсер етеді.
Планетаның пластикалық ластануы адамзатқа тікелей әсер етеді. Пластикалық бөлшектер тамақ өнімдеріне, сондай-ақ біз ішетін суға түседі. Ол біздің денсаулығымызға қауіп төндіреді, әртүрлі ауруларды тудырады.
Планетадағы пластикалық ластану проблемасының ауқымын түсіну үшін қоршаған ортаға пластиктің бөлінуінің негізгі көздерін қарастыру қажет. Солардың бірі – қалдықтарды басқару жүйесінің нашар болуы. Жиналмаған немесе дұрыс өңделмеген пластмасса өнімдері су және жердегі экожүйелерді ластау көзіне айналады. Сонымен қатар күн сәулесі мен судың әсерінен үлкен пластикалық өнімдер ыдырайтын кезде пайда болатын микробөлшектер. Бұл микробөлшектер жануарлар мен адамдарға тікелей әсер етеді.
Пластикалық ластану проблемасы жаһандық сипатқа ие және планетаның әрбір бұрышына әсер етеді. Мысалы, Грецияда Эгей теңізінің суы микропластикалық бөлшектердің тұрақты мекеніне айналды. Бұл судағы балықтардың күрт азаюы мен балық шаруашылығына ауыр зардаптар әкеледі.Құрлықтағы жағдай да алаңдатарлық. Кейбір аймақтарда, мысалы, Үндістанда, пластик қалдықтарын жою мәселесі әсіресе өткір. Заманауи қайта өңдеу технологияларының жоқтығы полигондарда пластикалық қалдықтардың жиналуына алып келеді, бұл табиғи ортаның бұзылуына әкеледі.
Дегенмен, жағдайдың ауырлығына қарамастан, әлемде бұл пластикалық ластану мәселесін шешудің жолдары да бар. Пластмассаны өңдеудің жаңа технологиялары, оның ішінде биологиялық ыдырайтын аналогтар әртүрлі салаларда қолданылуда. Көптеген елдер пластикалық қалдықтарды кәдеге жарату бойынша заңдар мен стандарттарды белсенді түрде әзірлеп, енгізуде.
Мәселені шешудегі маңызды қадамдардың бірі – халықтың хабардарлығын арттыру. Экологиялық мәселелер, пластикті қайта өңдеу және дұрыс пайдалану туралы білім беру бізге қоршаған ортаға жауапкершілікпен қарауды үйретеді.
Ғаламшардағы пластикалық ластану проблемасы жаһандық назарды және күш-жігерді біріктіруді талап етеді. Көптеген елдер халықаралық ұйымдарға бірігіп, мәселені бірлесіп шешуге тырысуда.Осындай бастамалардың бір мысалы ретінде тұрақты тұтыну мен өндірістің жаһандық стандарттарын әзірлеуге және енгізуге ұмтылған Global Sustainability Alliance ты айтсақ болады.Кәсіпкерлік сектор ғаламшаоымыздағы пластикалық ластану мәселесінің инновациялық шешімдерін табуда басты рөл атқарады. Көптеген компаниялар пластмассаға экологиялық таза баламаларды жасау үшін белсенді жұмыс істеуде, сонымен қатар пластикалық материалдарды қайта өңдеу технологияларына инвестиция салуда.
Пластикалық ластану мәселесін шешу қоғамның белсенді қатысуынсыз мүмкін емес. Қоғамдық қозғалыстар, волонтерлік және білім беру бағдарламалары хабардарлықты арттыруда және адамдарды қоршаған ортаға жауапкершілікпен қарауға ынталандыруда маңызды рөл атқарады.Тиімді заң жобалары әлемдегі пластикалық ластану проблемасымен күресуде маңызды рөл атқарады. Пластмассаларды қайта өңдеу бойынша ережелерді енгізу, сондай-ақ экологиялық таза материалдарды пайдаланатын компанияларға салықтық жеңілдіктер беру бұл мәселені шешуге үлкен ықпал етуде.
Әлемнің пластмассамен ластануы шұғыл және біріккенкүш-жігерді қажет ететін жаһандық проблема болып табылады. Бірақ амбиция, инновация және жаһандық ынтымақтастық арқылы біз бұл қауіпті жеңіп, ғаламшарымыздың және оның барлық тұрғындарының гүлденген болашағын қамтамасыз ете аламыз. Бұл үдерісте біздің әрқайсымыздың рөліміз бар және біз бірге болашақ ұрпақ үшін таза және салауатты орта жасай аламыз.
Пайдаланылған дереккөздер:
1. Стеффен Ричардсон, К.Рокстрем, Дж. Корнелл, С.Э. Фетцер, И.Беннетт.(2015). Планетарлық шекаралар: өзгермелі планетада адам дамуын бағыттау. 347(6223), 1259855.
2. Д.Сакс (2015). Тұрақты даму дәуірі. Колумбия университетінің баспасөзі.