Абайдың Қара сөздеріндегі ұлттың сипаты

Абайдың Қара сөздеріндегі ұлттың сипаты

Мақалада Ұлы ақын Абай Құнанбаевтың ғибратты сөздері берілген. Абай Құнанбаев - ұлы ақын, композитор, философ, саясаткер, ағартушы, жаңа қазақ жазба әдебиетінің негізін қалаушы. Мақалада ұлттық болмысқа тән қара сөздердің мағынасы ашылады. Қара сөздер мағынасы бар, тақырып ауқымы, идеологиялық тереңдігі, саяси және әлеуметтік тепе-теңдікке ие. Ұлы Абай өз шығармаларында өмір, сондай-ақ әлем, табиғат, болмыс, олардың заңдары туралы көп ойланып, өз сұрақтарына жауап табуға тырысты. Абай мұрасы адамды тәрбиелеудің, жан-жақты дамыған зияткерлік тұлғаны қалыптастырудың қайнар көзі болып табылады. Ол айтқан толыққанды адам туралы-бұл жас ұрпаққа деген сүйіспеншілік, құрмет, патриотизм, жоғары адамгершілік жолы. Сонымен қатар, әлемдік деңгейдегі білімге ұмтылу ғана емес, сонымен бірге өзімізді басынан - ақ көрсету-бұл біздің ұлттық болмысымыздың сөзсіз бағыты, бағыты, бүгінгі күнгі адами мақсаттар мен міндеттер.

Абай Құнанбаев-көпғасырлық халық даналығы мен қазақ әдебиетін бүкіл әлемге танытқан ақын. Өз шығармаларында ол жаңа реалистік гуманистік әдебиеттің негізін қалаушы, ақын болды, ол қоғамдық ортадағы дамудың алдыңғы қатарлы деңгейінде қазақ поэзиясының негізін қалады, сол кездегі ең өзекті мәселелер туралы дәл айтып, дұрыс тұжырымдар жасады. Ол өз ұлтының болашағы үшін күш-жігерін аямады, мәдени мұраға өз үлесін қосты. Ол белгілі бір тарихи кезеңнің сұраныстарына жауап берді, сонымен қатар елдің әдеби лигасын дамытты. Ұлы ақынның мақсаты мен міндеттеріне әдеби шығармалар арқылы қол жеткізілді. Ақын қалдырған мұра өз заманының түрлі мәселелерін қамтып, сол кездегі қазақ халқының ақиқатын ашты. Ол тек гуманист ақын ғана емес, сонымен қатар өз халқының өнерінің мұғалімі және зерттеушісі, тарих және әдебиет мұғалімі. "Абай - қазақ халқының ар-ожданы, ұлттық мақтанышы, абыройы. Абай-көне заманнан келе жатқан көшпенді мәдениеттің бір бөлшегі. Абай-қазақ ұлтының ұлтының және ұлт ретінде өмір сүру құқығының белгісі. Абай-қазақ санасын оятып, оны қалыптастырған адам. Бұл сөзсіз шындық. Абай әлем рухын, өзінің руханилығын, даналығын, дала данышпандарының даналығын игерген барлық көшпелі әлемдерде ерекше. Абайдың өмірі мен шығармашылығы - бұл отырықшы және көшпелі өмір арасындағы өмір салтының, мәдениеттің, рухани өмірдің, заңдар мен дәстүрлердің, тұрмыс пен дүниетанымның өзара тоғысуының көрінісі. Абайдың жеке өмірі ұлы рухани трагедияларға толы болды. Ол ескі көшпелі өмірге және жаңа әлеуметтік қатынастарға, өз елінің отаршылдық жаулап алуына және өз ұлтының "жан бостандығының құлдығына" қайғырды. Абай көшпелі дәуірдің соңғы жаңа тәртібінің алғашқы ұлы тұлғасы болды. Сондықтан оның шығармаларындағы жан азабы қазақ халқының трагедиясы мен руханиятының айнасына айналды. Ол өз халқы сияқты барлық жақсы мен жаманды жеңді. Сондықтан ол: "бәрі іште жанып жатыр, бірақ мен ештеңе болған жоқ деп ойлаймын. Абайдың жан дүниесін білген адам жан азабын да табады — бұл тарихи заңдылық. Өз дәуірінің шындығын зерттеп, шындықты ашқан ақын-реалист жазушы. Ол қоғамдық өмірді сынға алды, барлық қарама-қайшылықтарды көрді және оны сынаудан қорықпады. Абай өз шығармаларында қатал сыншы-сатирик ретінде танылған. Ұлт арасындағы топтардың жағымды, айлакер өкілдері, интригандар да сынға ұшырады. Оның тақырыптары сыни реализмге бағытталған.

Абайдың шығармалары драмалық және нақты болды. Абай өз шығармаларында мәдени, әлеуметтік және азаматтық сананы насихаттады. Оның еңбектерінде жұмысшылардың мүдделерін қорғайтын азаматтың дауысы естіледі. Жоғары сыныптың өкілі болғанына қарамастан, ол тарихи даму мен әлеуметтік шындықты түсінетінін және адамдарға үлкен әсер ететінін айтты. Бұл бағытта ол адамдардың қажеттіліктері, армандары, сынып өкілдерінің салдары, бүкіл халықтың қажеттіліктері туралы айтқан ақын-психолог ретінде танылды. Ол өмір сүрген ортаны қатты және әділ сынға алды. Бұл Абайдың " О, менің қазақым! Менің кедей халқым!». Ол ашулы болды, шенеуніктер, олар топан су халықтың бірлігі мен үздік беспорядок. "Әрбір би (судья) өзі, патша, тек кішкентай, бақытсыз үгінділер, олар халықтың бетін бүлдіріп, бүлдірмеді ме?",- деді ол халық арасында адам мен тән қасиеттердің орынсыз тобын атап өтті. "Егер сенде жоқ болса, сен өз еркіңді, өз күшіңді жоғалттың", - деп Абай осы рухани тәуелсіздікті білдіреді. Тәуелді бағыну. Билік, күш, күш, барлық адамдар басқа адамдарға бағынады. Адамдар мойынсұнғысы келмейді. Әділ заң, тиісті экономикалық саясат жоқ. Тек адамдарды пайдалану. Надан ел, оның билеушісі адамдарды қиын жағдайға душар етті. Абай мұны "қатыгез үкімет"деп атады.

Абай билеушінің қазақтарды шоқындыру туралы бұйрығы дайындалып жатқанын білген. Абай үшін діннің өзгеруі рухани құлдық пен тәуелділікті білдірді. Оған кірген адам ешқашан ол жерден шыға алмайды. Абай Алладан бостандық пен жан тазалығын іздеді. Олар біздің халқымыздың сенімін ақтағысы келді. Қазақ халқы үшін бұл ұлт ретінде жойылу мен жоғалуды білдіреді. Егер ақыл тәуелді болса, ешбір ұлт бостандыққа жете алмайды. Рухани бостандыққа қол жеткізу рухани тәуелділіктен, психологиялық тәуелділіктен толық босатуды білдірмейді. Мысалы, мың жыл бұрын өмір сүрген, басқа халыққа тәуелді болған халықта өз халқын, дәстүрлерін білуде оны басып алған елдің белгісі сөзсіз қалды. Қазақ халқын қарастырайық: олар араб халқынан діни нанымдарды қабылдады, Шыңғысханның басқару жүйесін қабылдады, Ресей империясынан мүмкін болатын барлық еуропалық ғылыми жаңалықтарды қабылдады. Біздің тарих "олардың көзқарасы бойынша" жазылды

Ақынның сыни еңбектері XIX ғасырдағы орыс реализмінің сыншылары оған үлгі болғанын, ол осы бағытта ізденгенін көрсетеді.

Сыншылар мойындаған өлеңдер XIX ғасырдағы орыс реализмін, оның ізденістері мен стилін сынаудың мысалын көрсетеді. Ойшыл Абайды қоршап алған дарынды оқушылар қазақ әдебиетінің дамуына жаңа үлес қосып, Қазақ әдебиеті негізінде әлемдік әдебиет үлгілерінің өсуіне ықпал етті. Абай адамзатты әділдікке шақырды. Ол өзінің өлеңінде "сіздің ойыңыз мұз сияқты болсын"деп жазды.:

Ақын нұсқаған болатын, бұл ер адам болуы керек ақылмен ерліктеріңізді және мейіріммен берілген келесі ұрпаққа, бұл жүрек разжигает тамаша сезімін, переполняет адам және жарқын жылу басқа. Мақтаныш үшін артықшылықты, тектілік үшін күшті, сезімдер үшін шатасуды, сыпайылық үшін ашулануды қабылдайтын кедей жүрек. Ішінде суық болса да, сіз жарық үшін жалған Жарық алып, жылы құшақтарды жандандырасыз. Қиял сәулесі жүрегіңіздің дірілін тоқтата алмағаннан кейін, сіз осы қиялға ыстық бу шығарып, өзіңізді тыныштандырып, өмір сүресіз.

Ешкім бұл қамқорлық емес. Біз қуанамыз, жүрегіміз үшін қайғырамыз. Адамның жүрегі тас сияқты қатты болуы мүмкін, бірақ сонымен бірге мақта сияқты жұмсақ, нәзік болады. Жүрек-бұл адам ағзасындағы сезімдерді тұрақтандыратын орган. Адамның жақсы немесе жаман екендігі жүрекке тікелей байланысты. Жүрек бассейн сияқты. Егер бассейнге төрт құбырдан су түссе, ал егер кіретін су таза және таза болса, бассейн таза болады. Егер үш құбыр таза болса және біреуі лас болса, бассейн аздап лас болады. Егер барлық құбырлардан лас су ағып кетсе, бассейндегі су шұңқырға айналады. Жүрекпен бірдей. Жүрекке қол жетімді төрт құбыр бар. Олар: құлақ, ауыз, көз және ойлар. Егер біз бассейнге таза су құйғандай құбырларға жақсы заттарды сіңірсек, онда жүрегіміз таза болады. Егер біз жақсылықты тыңдасақ, жақсылықты байқасақ, жақсылық туралы ойланып, жақсы сөйлесек, онда жүрек таза болады. Егер біз жүрегімізді көру, тыңдау, жаман туралы айту, үнемі жаман ойлар сияқты жаман нәрселер үшін қолданатын болсақ, онда жүрегіміз лас шұңқыр сияқты бұзылады. Ақын Абайдың махаббат лирикасы туралы шығармалары жанның барлық жолдарына әсер етті. Уақыт өтіп жатыр, әлем өзгеруде, бірақ адамдар Абайда ешқашан бас тартпайды, уақыт өте келе олар оның ұлылығының жаңа қырларын ашады, жаңа құпиялар туралы біледі. Абай өз халқымен мәңгі қалады, ол ғасырлар бойы өз елін, қазақ халқын жаңа биіктерге, одан әрі жүруге шақырады. Абай Шығыс пен Батыстың мәдениеті мен өркениетін жақсы білген. Ол бірқатар әлемдік ойшылдардың еңбектерімен жақсы таныс еді.

Философиялық трактат стилінде жазылған "Қара сөздер" тақырыптың кеңдігіне, дүниетанымның тереңдігіне, саяси және әлеуметтік маңыздылығына байланысты үлкен маңызға ие. Абайдың" жетінші"," отыз бірінші сөзі " өнер мен білім туралы айтады. "Жетінші сөзде": осы дүниеде туылған нәресте екі негізгі қажеттілікті мұра етеді. Біріншісі-ет, сусын және ұйқы үшін. Бұл тәннің талаптары, онсыз дене жанның үйі бола алмайды және биіктігі мен күшінде өспейді. Екіншісі-білімге деген құштарлық. Бала ашық түсті заттарды ұстап алады; ол салады, олардың аузына, келесі дәмі мен прижмет өз бетте " қызару. Бұл құбырдың дыбысымен басталады. Кейінірек, бала иттің үргенін, жануарлардың дыбыстарын, адамдардың күлгенін немесе жылағанын естігенде, ол толқып, көргендерінің бәрін сұрайды: "Бұл не? Бұл не үшін? Неге ол мұны істейді?"Бұл жанның табиғи қалауы, бәрін көруге, бәрін тыңдауға және бәрін үйренуге деген ұмтылыс. Абай айтып отырған "тәннің қажеттілігі" және "жанның қажеттілігі" деген сөздерді мұқият қарастырайық. Жанның қажеттілігі рухани қажеттілікті білдіреді, ал тәннің қажеттілігі табиғи қажеттілікті білдіреді, бұл жануарларда да бар. Ал адам рухани қажеттілікпен қалыптасады.

Келесі күннің ұлылығына дейін басыңды қалай бұруға болмайды? Енді осы түзету сөзін оқып шығыңыз: естігенді қабылдауға және есте сақтауға көмектесетін төрт әдісті атауға болады:

біріншіден, сіз рухани беріктік пен айқындыққа ие болуыңыз керек;

екіншіден, айтылғанның мағынасын түсінуге тырысып, дана кеңестерге мұқият және ашық құлақ асу керек;

үшіншіден, сіз осы дана сөздер туралы ойланып, оларды жадыңызға түсіру үшін қайта-қайта қайталауыңыз керек;

төртіншіден, сіз зиянды ақыл-ой күйлерінен аулақ болуыңыз керек және тіпті азғыруға қарсы тұруыңыз керек.

Бұл белгісіз әлемге айналған ұлттың ішкі әлемін түсіндіруге көмектесті және оның қайғысы, мақсаты-қызығушылық, арман, рухани қабілеттер, өмір сүру қабілеті мен ойлау қабілетін көрсетті. Аббатты оқи отырып, ешкім өз ұлтын қорлай алмайды. Абайдың шығармалары қорланғандарды қорлайды. Ол өз халқын өлімге дейін жақсы көрді. Сондықтан ол ащы сөйлесті. Барлық ұлы адамдар осы арқылы өтті. Олар адамдар белгілі бір білім деңгейіне жеткенше түсіндіруге тырысады. Кемелділікке бағыт ала отырып, ол өз халқының проблемаларын қорқынышты түрде ашты. Ұлы ойшылдың мұрасы-білімнің қайнар көзі ғана емес, сонымен бірге білімнің қайнар көзі. Осы өтпелі ұрпақта жас ұрпақ жазатайым оқиғалардан зардап шекпеуі үшін оларға Абайға табыну керек.