«Абай жолы» – Мұхтар Әуезовтің роман-эпопеясы
блог
Аманғазин Ақтөре Әл-Фараби атындағы
Қазақ Ұлттық Университеті www.kaznu.kz
Дінтану мамандығының 2 - курс студенті.
Жетекшісі ҚазҰУ, аға оқытушысы Тунгатова Ұ.А.
Мұхтар Омарханұлы Әуезов Семей облысында көшпенді қазақ отбасында дүниеге келген. Алғашқы ұстазы – қазақтың ұлы ақыны, ағартушы Абай Құнанбаевтың қолжазба өлеңдер жинағынан балаға оқу мен жазуды үйреткен атасы Әуез. Абай аудармалары арқылы Мұхтар әуелі бұрын-соңды естімеген орыс классиктерінің Пушкин, Лермонтов, Крылов, олардың шығармаларының қаһармандарының есімдерін біліп алды. Абайды сүйіп, қастерлеген отбасында өскен Әуезов ұзақ жылдар бойы оның өмірі мен шығармашылығын зерттеуге арнады.
Абай өмір сүрген қазақтың көшпелі даласында төңкеріске дейін сауатты адамдар жоқ болғандықтан Мұхтар Әуезов ақын туралы мәліметтерді, оның өлеңдерінің мәтіндерін Абайдың замандастарынан бірте-бірте жинап алды. Ол өзінің ғылыми өмірбаянын жазып, өлеңдерін, философиялық толғауларын жарыққа шығарды, кемелденген қаламгер ретінде «Абай жолы» деген жалпы атаумен екі кітап етіп роман-эпопеясын жасады. Бұл романда өзінің тарихи сенімділігіне қарамастан, кейіпкер бейнесі жай әдеби портрет емес, бүкіл өмірін өз халқын феодалдар езгісінен азат ету жолындағы күреске арнаған қоғам қайраткерінің жалпылама сипаты. Әуезов роман-эпопеясын 19 ғасырдағы қазақ көшпелі даласының өмірінің энциклопедиясы деп бекер атамаған.
Қазақтың танымал жазушысы М.О.Әуезовтің «Абай жолы» эпопеясы ұлы ақын-ағартушы Абай Құнанбаевтың қиын тағдырына, өміріне арналған. Сол үшін оған 1949 жылғы Сталиндік сыйлықтың («Абайдың» бірінші бөлімі үшін) және 1959 жылғы Лениндік сыйлықтың («Абай жолының» екінші бөлімі үшін) лайықты түрде берілді. Романда 19 ғасырдың екінші жартысындағы қазақ қоғамының өмірінің күрделі көрінісі, қазақтың ғасырлар бойы қалыптасқан көшпелі тұрмысы күйреген кезде. Академик Қ.Сәтбаев: «Абай жолы» романы қамтылған тақырып аясының кеңдігі, шеберлік тереңдігі мен көркемдік өркендеуі жағынан ерекше құбылыс», – деп жазды.
Қорытындылай келе мен үшін Мұхтар Әуезов – нағыз ұлы, өз ісін жетік білетін, ел есінде ұзақ сақталатын жазушы, өйткені оның шығармалары Стамбұл, Париж мен Нью-Йоркке дейін ризашылықпен қабылдануы құр бекерден емес. Мұхтар Әуезов... «Бүгінгі күні Аристотель, Леонардо да Винчи сияқты әмбебап тұлға жоқ және болуы мүмкін емес» деп жазғанымен, оның өзі де дәл сондай тұлға. Қазақ халқының мәңгілік тарихында қалатын ұлы тұлға!