Әл Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті
Философия және саясаттану факультеті Дінтану мамандығының 3 курс студенті Ошақбай З.Н.
Жетекшісі аға оқытушы Тунгатова У.А.
Еврей халқының дәстүрлі құндылықтары отбасынан басталады. Еврейлердің барлық дерлік ұлттық әдет-ғұрыптары мен дәстүрлері олардың өмірінің барлық салаларын реттейтін дінмен байланысты. Тіпті бұл халықтың екі күнтізбесі бар: күнделікті өмірде жалпы қабылданған Джулиан күнтізбесі қолданылады, ал діни хронология әлемнің құрылған күнінен бастап жүзеге асырылады (яғни қазіргі уақытта 5781жыл). Еврейлердің күнтізбесінде қасиетті кітаптарда сипатталған халықтың өміріндегі маңызды оқиғалармен байланысты мерекелік және аза тұту күндері атап өтілген.
Еврей халқының дәстүрлі құндылықтарыотбасынан басталады. Еврей дәстүрінде әйелге деген құрмет ең басты үлкен рөл атқарады. Күйеу әйелін өзі сияқты жақсы көруі және өзінен гөрі құрмет көрсетуі керек. Ер адам әйелі мен бала шағасына бас назар аудару керек. Дәстүрлі еврей некелері сыйластық, бейбітшілік, бір-біріне қамқорлықпен сипатталады. Еврей дәстүрінде неке көкте қиылады. Неке қию рәсімі қиддушин деп аталады. Ерлі-зайыптылар Алланың жаратқан жаратылысы екенін түсініп, махаббат, сыйластық, әділеттілік негізінде отбасын құру керек.
Әйел адамы өз күйеуін сыйласа, онда балаларыда әкелеріне құрметпен қарайды. Бала тәрбиесі анасына байланысты болады.
Хана Сара Рэдклиф «Еврей ата-насы болу – бұл нені білдіреді?» деген мақаласында Хазон Иш құрастырған балаларға арналған дұға жайлы айтады:
«Сенің қалауын болсын, Ашем, менің баламды аяп, оның жүрегін саған деген сүйіспеншілікке, сенен қорқуға және сенің Тәуратына ынтамен жұмыс істеуе итермеле. Жолындағы кедергілерді алып таста. Қасиетті Тәурат жолына түсуіне көмектес». Осылай еврей халқы өз балаларына дұға етеді.
Егерде сіз бейтаныс үйдің есігінің оң жағында өрнектелген кішкентай қорапшанын бекітіліп тұрғанын көрсеңіз, онда ол еврейдің үйі болып саналады. Ол жерде иудаизм дінінің символы белгіленіп тұрады. Қорапшаның атауы мезуза деп аталады.
Мезуза – еврейлер үйіндегі есік жақтауына бекітілген, Шам дұғасының мәтінінің бір бөлігін қамтитын пергамент шиыршық. Бұл еврейлер үшін, үйді жамандықтан қорғап, отбасы берекесін сақтап тұрады деп сенеді. Бұл ұлы сөздер керемет күшке ие және әрбір еврейдің миссиясын білдіреді: Құдайдың бірлігі идеясын бүкіл әлемге тарату. Бұл сөздерге қатысты Алла Тағала бізге өсиет етті: «Оларды үйлеріңнің есіктері мен қақпаларына жазыңдар» деп айтылған болатын.
Бір қызығы еврейлердің күні таң атқанда емес, күн батқанда басталады екен. Сондықтан Естердің шиыршығын оқу таңертең емес, кешке басталады. Таураттың айтуы бойынша, жаңа күн пайда болған кезде басталады. Халаха (еврей Заңы) мереке кезінде кез-келген жұмысты орындауға тыйым салады, ерекшелік-тамақ дайындау. Мереке тек кем дегенде 10 ересек адамнан тұратын қоғамдастықта оқуға ұсынылатын демалыс пен дұғаларда өткізілуі керек. Дұға ― бұл ең жоғарғы құдайға ұжымдыққызмет деп саналады.
Еврей отбасы өздерінің беріктігі мен өзара қамқорлығымен танымал. Отбасылық өмір Таурат пен інжілдік канондармен қатаң реттеледі. Отбасы еврейлер үшін ерте құрылады, ұлдар көбінесе 20 жасында үйленеді, қыздарға 15 жастан бастап үйленуге рұқсат етіледі. Басқа ұлттың адамымен неке қиюға болмайды, егер ол ресми азаматтық актімен бекітілсе де, заңды деп танылмайды.
Ерлі-зайыптылардың моральдық мінез-құлқы мінсіз болуы керек. Сонымен, Таурат ер адамға тіпті басқа біреудің әйеліне, әпкесіне, қызына немесе анасына қол тигізуге тыйым салады. Егер үйленген әйел өзін тым еркін мінез-құлқымен қорласа, күйеуі ресми ажырасуды талап етуі мүмкін.
Таурат ерлі-зайыптылардан рухани тазалық пен сезімнің тұтастығын сақтауды талап етеді.
Отбасы-Жаратылыстың негізгі микрокосмикалық жасушаларының бірі. Күйеуі әділеттіліктің басталуын жүзеге асырады: қасиеттілік, билік, құрмет, шындық, зұлымдық пен күнәға төзбеушілік. Әйел-мейірімділік: махаббат, жанашырлық, икемділік жамандық пен күнәні кешіру мүмкіндігі. Отбасы бұл принциптерді бір тұтасқа біріктіріп, ғаламның бірлігі мен жетілуін бейнелейді. Адамның толықтығы отбасынан тыс мүмкін емес.