Бала тілі бал болды ма?

мектепке беріп, отбасында тілашар жасамақ болған әріптесім көмек сұрады. Баламен үйде отырған жайы бар. Келістім. Ұлы жайлы шағын фильм түсірмекші, сценариін де жазыпты. Тек қазақшалап, баламен сұхбат жазу керек. Әріптесім орыстілді. Ұлын қазақша мектепке берген. Кездестік, мәтін де, сұрақтар да дайын, таспагер де келді. Сұхбатқа кірістік. Баланың сүйікті пәндері, арманы қандай және басқа сұрақтар. Біріншісін қойғаным сол екен, бала кідіріп қалды. Жауап бере алмады... Бірінші сыныпты бітіргелі отыр. Көзі сөйлеп тұр, тілі келмей, ойын жеткізе алмады. Шамалы көмектесіп едім, ілесті де бәрібір тапырақтады... Анасы сасқанынан, күні бойы анда бардық, мында болдық, шаршаған шығар деді. Жиналдық... Келесі жолы жазармыз, дайындалсын деді. Әріптесімнің көлігімен келе жатырмыз. Уайымдай бастады, неге сөйлей алмады балам деп. Сол екі ортада артта отырған ұлына ашуланып үлгерді, енді, ештеме әпермейтін болып. Әңгімелері орысша. Ұлы сайрап тұр ол тілде. Міне, қайда жатыр себеп. Бала туғанынан сол тілді сусындады. Қазақ мектебіне берді, бәрібір үйде бәрі орысша. Беске оқитын сияқты-ақ, бірақ... Ойымды ашық айтатын адаммын, әріптесіме ренжімейтіндей етіп жеткіздім. Кімнен көресің? Отбасыңда ошағыңның түтінін тұтататын өзің, қисайып кетсе де түзейтін өзің. Өз тілің шұбарланып тұрса, баланың кінәсі қанша? Сөзімнің жаны бар екенін әріптесім, ұқты да ұлына, бұдан былай маған тек қазақша сөйле деп қалды. Арғы жағын өздері біледі...

Әкем есіме түсіп кетті. Ол кезде 0-сынып деген болатын. Соны бітірген бойда, таңдау жасап, қазақша, орысша сыныптарға бөліндік. Неге екенін білмейм, орысша оқим деп алқындым. Әркез таңдауды өз еркіме қалдыратын әкем, "балам, асықпа, бәлкім, ойланарсың", деді. Бала емеспін бе, жоқ, шешімім осы деп тұрып алдым. Жақсы деді де, әкем бір шарт қойды, "үйде орысша сөйлемейсің". Сөзімде тұрдым. Алайда екінші сыныпқа келгенде басқа ауылға көштік. Ол жақта орысша болмағандықтан, қазақша сыныпқа бардым. Кейде ойлайм, егер біржола орысша оқып кеткенде, қандай адам болар едім...?

Енді, міне, Астанада да бір келіншекпен танысып, жол бойында ұлы жайлы айтып кетті. Ол да баласын қазақ мектебіне берген, өздері үйде орысша. Қайта бала ата-әжесінің тәрбиесінен қазақша өскендіктен, орысша түсінбепті басында. Ол қазақша, біз орысша, ойымызды жеткізе алмай қиналатынбыз дейді әйел. Енді, мектепке барғалы бала үйде орысша сөйлейтін болыпты. Қалғаны уақыт еншісінде. Баланың ана тілінде ойын жеткізе алмай қалатын күні алыс емес. Орысшаланған отбасы тез-ақ көмектеседі оған. Өзгенің баласында шаруам жоқ, әрине. Дегенмен, сізге ойлану керек дедім. Не үшін қазақ мектебіне бердіңіз? Ана тілін білсін десеңіз, отбасында сөйлеңіз онымен, әйтпесе, бәрі бекер. Жоғарыда айтып кеткен әріптесімді мысал еттім. Қуаныштысы, келіншек менімен келісті де ойланып қалды...

Мен бір тілге қарсы шығып, көсемсіп тұрғам жоқ. Әркім өзі білер баласын қалай оқытса да. Бірақ, ата-ана болғандықтан жауапкершілік, баланың болашағы ойландырады. Сосын, ең бастысы балаға жаның ашиды. Көзі жәутеңдеп, түсініп, бірақ сөйлей алмай тұрған балаға...