Өнер мәдениет айнасы ретінде

Өнердің бар болуы оның табиғатында жатқанпарадоксқа негізделген. Мысалыға , суретшілердіалатын болсақ. Бір жағынан , суретші әлемге өзініңжеке көзқарасын және дүниеде көргеніне өзініңжеке көзқарасын білдіргісі келіп , жасайды. Демек, ол өз шығармашылығында тәуелсіз , өз ойлары мен сезімдерін басқа адамдардың пікірінебағындырудың қажеті жоқ. Бірақ , керісінше , шығармасының басқаларға белгілі болып , олардыңназарын аударуын қалайды. Сондықтан ол өзшығармашылығының өнімін тұтынушыларғатәуелді : егер оның жұмысы ешқашан ешкімдіқызықтырмаса, демек, оның шығармашылығыныңқұны болмайды және оның барлық күш-жігерібосқа кетеді.

Өнер адамы өзінің жан дүниесі үшін жазғандүниесінің қоғамдық мәні болса, яғни басқаадамдардың жанын толқытса, түсінеді. Бұлпарадокстың шешімі суретшінің жеке рухани әлемімен басқа адамдардың рухани әлемі арасындаортақтық бар екендігінде. Өнер жасаушы мен тұтынушы арасындағы байланыста мәнге иеболады.

Олардың кездесуі, алайда, суретші жанды басқаадамдардың жан дүниесімен байланыстыратынішекті сипап қана қоймай, оларды ерекшеқұдіретпен, мәнерлі дыбыстағанда ғана – басқаадамдар жасай бермейтіндей нәтиже береді. «Егерсуретші өзін көрермен сияқты орташа сезінсе, бұдан былай өткір көрмесе, ол, суретші, көрермендіқызықтырмайды, қарым-қатынас болмайды».

Ол өзінің көркемдік дарынының күшімен типтік, бірақ адамдар анық түсінбейтін, олардың мәдениәлемінің ерекшеліктерін түсіріп, «типтікті ұштап», оны көркем бейнелер тілімен көрсетуі керек. Ал оқырман, тыңдарман, көрермен өз тарапынансуретші жасаған образдарды қабылдау үшінбелсенділік танытуы, белгілі бір күш салуы керек.

Суретші өз шығармасында, сайып келгенде, өзхалқының мәдениетіндегі және өз дәуіріндегікөзқарастар мен көзқарастарды көрсетеді. Олмәдени парадигмалардың – когнитивтік, құндылық, реттеуші экспонент болып табылады. Әрбір өнертуындысы бізге біз өмір сүріп жатқан мәдениетәлемінің кейбір ерекшеліктерін ашады. Ал жалпыөнер – бұл дүниенің алуан түрлілігінің панорамасы. Өнер – «мәдениеттің өзіндік санасы».

Мәдениет өнерде айнадағыдай көрінеді. «Мәдениетосы айнаға «қарайды» және одан не көретінінеқарай жақсарады».

Көркем шығармаларда шалғай елдердің немесебасқа да тарихи дәуірлердің өмірі бейнеленгенде де сол елдің, халықтың немесе дәуірдің мәдениетіоның өнерінің айнасында бейнеленетінін айтакеткен жөн. Суретшілер үшін бұл өмірді өзмәдениетінің позицияларынан сипаттайды, сондықтан оған тән парадигмаларды білдіреді. Сонымен, «өткен күндердің істерін» бейнелейтінтарихи романдар да, жұлдызды әлемдердіңфантастикалық суреттемелері де автордың өзмәдениетінде бар параметрлер негізінде құратынәлемге көзқарасын білдіреді.

Көркем бейнелердегі өнер ұлттық мәдениеттің бет-бейнесін көрсететіндіктен, ұлттық өнермен танысу– халықтың мәдениетін танудың ең жақсы жолы. Мұндай танысу басқа мәдениетті «сырттан» бақылап қана қоймай, оның адамдарға «іштен» қалай көрінетінін, өзі туралы не ойлайтынын білуге​​мүмкіндік береді. Көркем құндылықтар алмасуарқылы әртүрлі ұлттық мәдениеттер бір-бірініңтәжірибесінен үйренуге мүмкіндік алады.

Мәдениеттің өзін-өзі тану мәселелерін шешудеөнер оны бейнелейтін енжар ​​және бей-жай «айна» ғана емес. Ол белгілі бір мәдениеттіңсипаттамаларына сәйкес келетін және оны барынша адекватты түрде көрсетуге мүмкіндікберетін формаларды алады.

«Өнер – субъектінің өмірлік дүниенің эстетикалықдамуына, оны шығармашылық қиял ресурстарынегізінде бейнелі және символдық түрдежаңғыртуға қабілеттілігімен байланысты мәдениеттүрі»

Бірақ бұл анықтама өнердегі бар сан алуанмағынаны көрсетуге, бұл құбылыстың қайталанбасерекшелігін түсіруге жеткілікті деуге бола ма... Әрине, жауап теріс болады. Ешбір анықтамабарлығын қанағаттандыра алмайды, өйткені әрадамның өнер туралы өзіндік идеясы, оныңқұндылығы мен мақсаты бар. Өнердің не екенінайтудың кез келген әрекеті өте субъективтікөзқарастың көрінісі болады.

Бұл өнердің басқа мәдени құбылыстардан еңмаңызды айырмашылығының бірі. Өнер, қабылдаудың айқын белгісіздігі мен субъективтілігіне қарамастан, адам өміріне бір ретеніп, енді оны тастамайды. Ғасырдан ғасырғаадамның прагматизмінің күшеюіне қарамастан, кескіндеменің немесе музыканыңқызығушылықсыз сұлулығы әлі де толғандырады.

Бүгінде адамға өнер не үшін керек деген сұраққабіржақты жауап беру мүмкін емес. Кейбіреулерөнер өмірді безендіру үшін бар деп айтады - бұладамдар Сұлулықты болмыстың мәңгілік заңыретінде ашуға табандылықпен ұмтылады. Расындада, Сұлулық адамды толғандырды: ол оны табиғатта, айналасындағы адамдарда ұстауға, қандай да бір критерийлерді анықтауға, содан кейіноны түзетуге тырысты. Өнер тарихындаСұлулықпен осындай кездесулердің миллиардтаған«куәгерлерін» (суреттер, мүсіндер, миниатюралар, өлеңдер, әндер) кездестіруге болады.

Басқалары өнер адамды тәрбиелеу керек депесептейді – олар шығармалардан Жақсылық, Пайда, Әділдік іздейді. Ал басқалары өнердіңдүниені тану тәсілі екеніне сенімді, сондықтанолардың өнердегі мақсаты – шындықты ашу жәнебекіту. Өнер өте алуан түрлі қызығушылықтардықанағаттандыра алады екен.

Өнер адамның шығармашылық қабілеттерін жүзегеасырудың ерекше тәсілі бола отырып, адамныңмәдениеттегі болмысын құндылық пен мағынағатолтырады. Түрлері мен жанрларының алуантүрлілігіне байланысты әр адам өнерден өз өмірінбайытатын нәрсені таба алады. Тек өнермен қарым-қатынас жасау үшін қажетті қабілеттерді дамытуқажет, өйткені ол адамға «алуға» қабілетті - түсіну, тәжірибе, сезіну үшін дәл соншалықты бере алады. Р.Успенский: «Діннің мақсаты Құдай мен Хақтыіздеу болғаны сияқты, өнердің де мақсаты – сұлулықты іздеу» деген.

Бұл тұжырымды толықтыруға болады: өнерқоршаған әлемнен және өз бойындағы сұлулықтытабуға ғана емес, сонымен бірге оны жасауға, жасауға көмектеседі ... Көркем шығармашылықадамға өзін мүмкіндігінше көрсетуге мүмкіндікбереді, оның ішінде тамаша із қалдырады. мәдениет.

«Бір сәт бәрі өте айқын болды және бұл орын алғанкезде әлем жоғалып кеткендей болды. Мұныбәріміз тереңнен білмейміз бе? Айқайлар мен жаңғырықтың тамаша теңдестірілген механизміайналатын тетіктерге ұқсайды, біз өмір депатайтын жұмбақ әйнектің астында соғатынсиқырлы сағат. Артында не бар? Айналада не бар? Хаос, дауылдар. Балға ұстағандар, пышақұстағандар, мылтық ұстағандар. Еңкейе алмағанынсындырып, түсінбегенін кішірейтетін әйелдер. Адамдар қараңғылыққа қарсы билейтін кішкентай, жарқыраған сахнаны қоршап тұрған қорқыныш пен жоғалту әлемі».

Стивен Кинг