Түркі және славян халықтарындағы қасқырдың мифологиялық сипаты.

Түркі мифологиясының шығу төркіні сонау қола дәуірінен басталып келеді десек, содан бергі ұлт болып, халық болып қалыптасқан түркі халықтарының мифологиясының өзі кейін уақыт өте келе көптеген өзгерістерге ұшырап, түрленіп отырған.     

Ерте заманда түркі тайпалары қасқырды «көк бөрі» деп ылғи ұнамды сипатта  атаған. Түркілер қасқырды ата тегі деп қадір тұтып, табынған. Түркі халқы  өздерінің ата-тегін  қасқыр деп санаған. Осы қайратты да ерікті, айлакер де, ақылды түз тағысы жаулардың шабуылынан қырғынға ұшыраған тайпаның ең соңғы ұрпағы, кішкентай сәбиді желеп-жебеуші, асыраушы, құтқарушы ретінде танылған.

Көк бөрі – түркі мифологиясындағы киелі ұғымдардың бірі. «Қасқырды түркілер «бөрі» дейді (моңғ олша – шино/чинно). Көне түркілер қасқырды Көк Құрт деп те атағ ан. Көк дегеніміз – көк түс, көк аспан. Ал, түріктің «құрт» дегені қазақтың «құртылу» деген сөзінің түбірі.

Қасқырдың ең басты ерекшелігі – ешқашан да үйретуге, қолға ұстауға көнбейді. Адамзат баласы сияқты үстемдіктің, баса көктеудің кез келген түріне мойынсұнбайды. Турасын айтқанда, хайуанаттардың ішінде ешкімге бас имейтін тәккаппар аң. «Қасқыр байлағанға, шошқа айдағанға көнбес» деген содан шыққан болар. Қасқырдың еркіндік сүйгіштігі, арланға тән кекшілдігі, ерлігі мен қайраты түркі халқын өздерін көкбөріден жаралдық деуіне бірден бір айғақ болды.

Қасқырдың азу тісі түріктерге тұмар болғ ан, ал қазақтар оны малды аман сақтайды деп, жаңа қонысқа іліп қойған. Қасқырдың азуы мен тырнағын, жалы мен құйрық жүнін жас нәрестені көз тиуден сақтайды деп бесік арқасына ілген. Ол әлі күнге дейін ересектер мен балалар киімінде түрлі формада көрініс тауып жүр.

Ежелгі славяндардың мифологиялық тұжырымдамаларында, көптеген басқа халықтар сияқты, қасқыр - жануар-тотем. Кейінірек қасқыр славян фольклорында жиі кездесетін кейіпкер: ертегілер, жұмбақтар, ертегілер, аңыздар, әңгімелер. Ертегілерде ол батыл, кейде айлакер, айлакер және қауіпті, кейде ол қарапайым және ақымақ болса да; батырдың тез қозғалуына көмектеседі.Қасқыр - мифологиялық жануарлардың бірі. 

Қасқыр - славян мифологиясындағы негізгі жануарлардың бірі. Аңыздарға сәйкес, қасқырды шайтан құрды, ол оны балшықтан соқыр етті. Бірақ шайтан оны тірілте алмады. Содан кейін шайтан Құдайға бет бұрады, ол қасқырға рух берді. Қасқырдың қос шығу тегі оның жарық пен адам және зұлым рухтардың арасындағы шекаралық орналасуын анықтады. Қасқыр әрқашан адамға қатал жойқын күштің бейнесі ретінде қарсы тұрады. Қасқыр адамдарға дұшпан ретінде, малдарды жоюшы және адамдарға шабуыл жасай алушы ретінде сипатталады. Қасқырдың ертегілердегі басты ерекшелігі оның  адамгершілікке жатпайтын әлемге жат екендігі деп саналады.

Қасқыр өзінің жыртқыш мінезіне байланысты халық аңыздарында дұшпан жауыздың мағынасын ие болды. Оның бейнесі түнгі қараңғылықтың зұлым рухтары мен аспанды қараңғыландыратын бұлттар мен қысқы тұмандарды бейнелейді. Халық жұмбақтары бар: «қараңғылық келді, қақпамызды бұзып, есігімді қағыңыз: үйде кім отыр?» Қасқыр, ит және шошқа дегенді білдіреді. Қараңғылық сөзі мұнда қасқырдың метафоралық атауы ретінде қызмет етеді.

Қасқыр - екі түрлі тіршілік иесі. Бір жағынан, ол күн құдайларымен тығыз байланысты, ақылды және адал серік, құдіретті көріпкел. Екінші жағынан - жыртқыш жын, өлгендер әлемінен келген жат жануар. Қасқырды жартылай адам, жартылай хайуан түрінде көруге болады.

Мақал-мәтелдер:

·        Қараусыз қалған есек —
         Қасқырдың олжасы.

·        Қасқырдың аузы жесе де – қан,
         Жемесе де – қан.

·        Сколько волка не корми, все в лес тянет