Стиль - ол мен

«Стиль – өзіңнің кім екеніңді аузыңды ашпай-ақ айту.»

Рейчел Зоуи

/американдық стилист, сәнгер, жазушы/

Тақырыптың мәнін ашпас бұрын стиль туралы түсінікке тіл ғылымының берген анықтамасымен танысып алған жөн болар: «Стиль – белгілі бір тілдегі лексикалық, грамматикалық және фонетикалық тәсілдердің қолданылу принциптері.» («Қазақ тілінің стилистикасы» М. Балақаев, Е. Жанпейісов, М. Томанов, Б. Манасбаев «Дәуір» 2005 жыл 5-бет)

  Стиль – кез-келген адамның болмысын, қалпын, жекешелігін көрсететін элемент. Ол жазушыға болсын, сәнгерге болсын, тіпті, мұғалім, дәрігер сияқты барша қарапайым саладағы мамандарға қажет. Мұғалімнің шәкіртке білім берудегі өзіндік стилі, дәрігердің емделушісін емдеудегі стилі, құрылысшының ғимарат салудағы нысанның ыңғайлылығын, көркемдігін ескерудегі стилі тәрізді тағы тағылар «стиль» деген ұғымның тек сән әлемінде немесе тіл ғылымында ғана қолданылады деген пікірге қарама-қайшы екендігін көрсетеді.

Жазушы Асқар Сүлейменов көзі тірісінде былай деп еді: «Стилі жоқтың жазғанын оқу – арпа-талқанды құрғақ асағандай. Стильсіз жазушы, стилін таба алмаған жазушы – іріге еліктеп көлеңке калькаға барады да, сорпаның сорпасының сорпасы болады.»  («Шашылып түскен тіркестер» А. Сүлейменов)

 Әр жазушының өзіндік стилі бар. Оқырман  жазушының стиліне, кітаптың ұғынықты жазылуына, мазмұнының тереңділігіне қарап баға бере алады. Демек ол – жекешелік. Сөйте тұра бір ұлттың жазушыларын өзара байланыстыратын  нәрсе де – стиль. Мәселен, америкалық жазушылардың шығармаларын алып қарайық: сюжеттің тез өрбуі, айшықты сипаттамалардың, пейзажды бейнелеулердің аздығы, кейіпкерлердің портретін жасауда аристократизмнің айқын көріністері немесе қазіргі замандағы шығармаларда жасөспірімдердің басынан өткен шытырман оқиғалары, олардың ата-анасымен жиі сөзге келіп қалуы, фантастикалық сюжеттер. Көрші Ресей ұлтының әдебиетінде тұрмыстың қарапайымдылығы, әйел адамдардың доминантты рөлдері, сюжеттің баяу өрбуі кейде қайталанып келуі, тағы тағылар жиі кездеседі. Жапон шығармаларындағы сакураның гүлдеуі, кейіпкерлер мен табиғат арасындағы үйлесімділік, кез-келген сюжетті тартымды жеткізе білуі. Біздің, яғни, қазақ халқының әдебиетіндегі қыз бойындағы ибалылық пен қайсарлықты әдемі үйлестіре келтіруі, ер азаматтың намысшылдығы, өткірлігі, сөйте тұра надан, дүниеқоңыз кейіпкерлердің көптеп кездесуі, пейзажды және портретті бейнелеулердің көп әрі ұзақ сипатталуы – осының барлығы әдебиеттегі ұлттық бояу, ұлттық болмыс. Стиль – ол болмыс.

Қазіргі таңда елімізде бизнес кітаптар, баюдың жолдары, «жоқ» деп айтуды үйрететін кітаптар тарақандай қаптап кетті. Бұл дегеніміз ұлтымыздың дүниеден басқаны ойламай, атадан қалған «жомарт жоқты білмейді» деген нақылды ада қылып, өзін ғана ойлайтын халге жеткені деп түсуінуімізге келтіре ме? Кітап – идеологиялық қару.

Әркім шетелге еліктеп ерсі қылық көрсетпей, адамдықтың жаршысы, ізгіліктің жанашыры болса, ұлттық болмысын сақтаса, ұлт та өз бояуын оңдырмай, мәңгілікке қадам жасайды. Стиль – ол ұлт. Ұлттың бөлшегі – мен, яғни, стиль – ол мен. Расында, өзің өзгермейінше айналаң өзгермейді.