2016 жылғы 14 қаңтардан бастап Елбасымыздың жарлығымен "1 наурыз - алғыс айту күні" болып жарияланды. Елімізде тұратын ұлттар арасын жақындату, қазақстандықтардың бауырмалдығын арттыру мақсатында жасалған бұл мейрам халықтар арасын бұрынғыдан бетер жақындатты. Құшағын кеңінен жайып, қысылтаяң шақта өзгені "жат" демей, өз қанындай бауырына ала білген "қазақ" халқына, бұл күн алғыс айтуға таптырмас мүмкіндік.
Қазір де бұл мейрам тек бір себеппен тойланып жатқан жоқ. Әр отбасы, әр көше, әр қала бір-біріне алғыс айтуда. Бұл - Елбасымыздың даналығы, көрегендігі. Себебі, бірен-саран ғана себепке жарияланған мейрамның, бүкіл бір мемлекеттің бір-біріне алғыс айтуымен жалғасқаны - керемет көрсеткіш. Осы орайда:
-бізді "Тәуелсіз Қазақстанға" айналдырған ата-бабамызға
-сол тәуелсіз Қазақстанды көркейткен Елбасымызға
-егеменді еліміздің бақытты ұландарына айналдырған ата-анамызға мың алғыс.
Біздің, яғни жастардың айтар алғысымыз мұнымен тәмәмдалмайды. Осы уақытқа дейінгі дамуымызға өз үлестерін қосқан әр жанға - "алғыс айтамыз"!
Енді осы алғыс төңірегіндегі мәселелерге тоқталсақ. Рақмет - алғыс сөзі. Ал сол "рақметті" дұрыс қолданып жүрміз бе? Осы сауалға келгенде халықтың ойы міндетті түрде екі тарапқа бөлінеді. Бірі- "рахметті" қолданса, екіншісі- "рақметті" қолдайды. Сонда, ана тіліміздегі сөзді қалай қолданамыз?!
Осы мәселеге байланысты ақпараттарды ақтара отыра, Абдусамат Қасым ағамыздың тұжырымдамасына көзім түсті. Ол жерде былай делінген:
"Рақмет" сөзі "рақым ет" деген екі сөздің қосындысы емес. Рақмет сөзі түптеп келсек арапшадағы "Рахмəтун-رحمة" (немесе "рахмəтƏн") сөзінің қазақшадағы үлгісі. Мағынасы: Мейірім, рақымдылық. (Қазақта оның соңғы "ун" жалғауын оқымай, "рахмат" деп айтуы əдеттегі іс. "Махаббатүн-محبة" сөзінде де "үн" жалғауын тастап "махаббат" деп айтып кеткен).Бізде ол сөзді алғыс сөзі ретінде қолдануының өзіндік мəні бар. Бір кісіге алғыс білдірерде "рақмет" деу арқылы біз оған: "Саған Алланың рақымы болсын" деп бата берген боламыз. "Рақмет" сөзінің астарында осындай дұға-тілек жатыр."
Бұл тұжырымдамадан соң ақындардың "рақметті" қалай қолданғанын тексердім. Қазақтың лирик ақыны М.Мақатаев "Бабаларым, рақмет сендерге" өлеңінде:
Бабаларым,
Рақмет сендерге!
Балаларым болмасын деп көр-кеуде,
Қобызыңмен қосып ән мен тіл бердің,
Өмірге мен мылқау болып енгенде,- деп, "рақмет" сөзін қолданыпты. Ал, М.Жұмабаев "Р...альбомында" :
"Себеп не екен? Бастан мені таптыңыз,
Альбомыңызды алдыма әкеп тарттыңыз.
Мен даярмын, рақмет сізге,қарындас,
Ағаңызға көңілді бір іс арттыңыз"- деп жазыпты.
Мен екі нұсқаны да қолдаймын. Себебі, орфографиялық түрде "рақмет"- деп жазылғаны дұрыс деп санаймын, ал орфоэпиялық түрде әркім өз қалауынша айтады, "рахмет" деп айтуға да рұқсат. Өйткені, бұл сөзден бөлек, қаншама сөз әркімнің өз қалауынша айтылып жүрген жоқ па?!
Мақала авторы: Аяулым Джанат