Сөздер сөйлейді. Шар

Шар. "Қамбар батыр" жырында:

Ақылың болса, жарқыным,
Жіберме шарға ісімді, - деген жолдар бар. Мұндағы шар сөзін осы жырды 1957 жылы жеке кітап қылып шығарушылар: "шар – тас, ертеде болыстарды сайлағанда қолданылған... Болыс басқармасын кейде "шар" деп атаған. "Қамбарда" осы соңғы мағынада қолданылып отыр" деп түсіндіріпті. Бұл – жаңсақ түсіндірме. Жоғарыдағы жолдардағы шар сөзі дау-шар дегендегі шар сөзі, мағынасы "дау". Мағынасы бірдей екі сөздің қосарлана жұмсалатыны, яғни плеонастық құбылыс болатыны белгілі. Солардың бірі – дау-шар сөзі, екі компоненті де бір мағынада, ол – "дау, жанжал". Қазақ тілінде шар сөзі жеке тұрып та "дау, жанжал" мағынасында қолданылып келген. 

Шарға салып басыңды, 
Бола көрме сен құмар, – дегенді "Қобыланды" жырынан да оқимыз. 

Дулаттан: 

Адаспайтын даңғыл жол, 
Қасым салған қасқа жол 
Шарға соғып із кетті, – деген өлең жолдарын көреміз. Бұл мысалдарда, әрине, болыс сайлауы, болыстық туралы әңгіме жоқ, мұндағы шар сөзі – дау деген сөздің синонимі, егіздің сыңары ретінде қолданылып тұр. Шар сөзі дау-шар деген қос сөзден өзге, біреудің басын шарға салу, ісін шарға жіберу сияқты тұрақты тіркестердің құрамында қолданылуға бейімделген. Сондықтан жоғарыдағы сияқты жаңсақ түсіндірмелерді түзетіп дұрыс оқу керек. 

Рабиға Сыздықтың "Сөздер сөйлейді" еңбегінен