Менталитет деген не?

Ел ішінде, қоғамда қандай бір жағдай болған кезде «ол біздің менталитетке сай емес» деп жатамыз. Бірақ ешкім оның жауабына нақты үңіліп, шешімін айтқан емес. Тек ұлттың дәстүріне, салтына қарама-қайшы келетін ұғым деп қана қарастырамыз. Ал айналып келген кезде «менталитет» деген не?

Менталитет – француз тілінен аударған кезде «mentalite» атауын беретін, ойлау қабілеттілігі, дүниеге деген көзқарас, рухани жан дүние деп аталатын сөз бірлігі.

Аталған ұғым әрбір ұлттың өз түсінігіне, пайымына қарай философиялық түрде сараланады. Менталитет – эмоцианалды және рационалды болып келетін өте күрделі психологиялық қасиет. Себебі оның ортақ бірлігі жоқ. Әр елде, әр ұлтта, әр жеке тұлғада өзінше қалыптасады. Қазіргі тілмен айтқан кезде «ұстаным» деген сөзбен синонимдес.

С.Б.Переслегин «менталитет» ұғымын талдай келіп, былай дейді: «менталитет өмірлік құндылықтар мен тұлғалық қасиеттерді қарастырушы, ең керек дейтін (стратегиялық, тактикалық, өмірлік мәні бар, өмірге қажеттілік) түсініктердің жиынтығы.

Қазақ ұғымындағы «менталитет» үлкен рөлге ие. Себебі онда елдің салты, дәстүрі, гендік қасиеттері жатыр. Оған түрлі бағыттан келіп түсінік беруге болады. Мәселен философиялық тұрғыда, діни, елдік, ұлттық, т.б. жағынан қарастырып, баға бере аламыз. Тіпті бұл ұғым сол ұлттың киім киісіне, жүріс-тұрысына да әсер етуші фактор бола алады.

Менталитет – қазақ тіліндегі баламасы бойынша, кез келген адамның бойында болатын, атадан, тектен берілетін, қанына сіңген қасиеттерді дәріптейтін, белгілі бір қатаң шеңбер аясында өмір сүруге жетелеуші табиғи күш.