Соғысқа қатысқан жерлестеріміз жөнінде 38 факт #2

Жеңістің 70 жылдығы қарсаңында "Ер есімі – ел есінде" (Мы помним, мы гордимся) атты фото-кітап жарыққа шықты. Фото-кітапқа Ұлы Отан соғысына қатысқан майдангерлердің ұрпақтары жолдаған деректер мен фотосуреттер топтастырылған. Құрастырушы-автор: Қазбек Бейсебаев.

Кітап аудармасынан үзінді:

БАСЫ

20. Төрт қазақстандық – шабуылшы ұшқыш Т.Бигельдинов, Л.Беда, И.Павлов және ұшқыш С.Луганский Кеңес Одағының Батыры алтын жұлдызымен екі мәрте марапатталды.

21. Кеңес Одағының Батыры атанған ең жас қазақ – 18 жасар Жәнібек Елеусізов.

22. Жаппасбай Нұрсейітов Днепрден өту кезінде үш тәулік ішінде 150-ге жуық жаудың көзін құртып, Кеңес Одағының Батыры атағын алған. Ресейдегі әскери-теңіз Мурманск мұражайында сақталған С-16 қайығына Жаппасбай Нұрсейітов аты берілген.

23. Қызыл әскер қатарында Еуропа елдерін азат етуге қатысқан 120 қазақстандық Кеңес Одағының Батыры атағын алды. Оның ішінде «Халық қаһарманы» кавалерлік орденіне ие болған Қазақстанның алғашқы қорғаныс министрі Сағадат Нұрмағамбетов те бар.

24. Сталинградтағы «Павлов үйі», «Жауынгерлік даңқ үйі» ерлік пен табандылықтың символына айналды. Кеңестік жауынгерлер 58 күн бойы оны жаудан қорғады. Қорғаушылар қатарында Оңтүстік Қазақстан облысынан шыққан қазақ Толыбай Мырзаев та болды.

25. «Шығыстың он бір батырының шыңы» аталған төбеде 11 қазақ және Орта Азиядан шыққан кіші лейтенант М.Кабрибов асқан батырлық көрсетті. Өздері өлім аузында тұрса да, жауға өліспей беріспеді.

26. Сталинградтың бір көшесі қияндағы қазақтардың ерлігіне арналып, «Қазақ көшесі» деп аталды.

27. Қазақстандық ұшқыштар Нұркен Әбдіров, Петр Теряков және Михаил Янко капитан Н.Гастеллоның ерлігін қайталады.

28. Иманғали Балтабанов, Иван Бабин, Сүндетқали Есқалиев, Боран Нысанбаев, Ағаділ Сұлтанбаевтар Александр Мотросовтың қаһармандығын қайталады.

29. Айтулы қазақ сардарбегі Амангелді Имановтың ұлы Рамазан Амангелдиев Туланы қорғауға қатысты.

30. Алматының 104 көшесіне Кеңес Одағы Батырларының аты берілген.

31. 1945 жылы М.В.Фрунзе атындағы әскери академияны тәмамдаған алғашқы қазақтар – Ж.Тілеуғалиев, К.Орынбасаров.

32. Қазақстанға 220 зауыт пен фабрика көшірілген.

33. Республика ҰОС кезінде 85% қорғасын, 35% бал, 60% молибден, 65% висмут, 79% кенмен қамтамасыз еткен.

34. Ауыл еңбекқорлары да дәріптелді. Күріш және тары өсіруден әлемдік рекорд орнатқан Шығанақ Берсиев пен Ыбырай Жақаев. Ірі қара мал басын арттырған малшы Ж.Мұқашев және Ш.Шұғайыпов.

35. 1941-1945 жылдары Қазақстанда 460 зауыт, фабрика, кен орны, шахта салынды. Оған металл өңдеуші, машина құрастырушы зауыттары, т.б. кіреді.

36. Соғыста қолданылған он оқтың тоғызы Қазақстаннан жіберілген шошқа етінен құйылды. Майданда Қазақстан металынан жасалмаған қару болмады.

37. Қазақстан еңбеккерлері жауынгерлерді жылы киіммен, ақшамен қамтып отырды. Отанның қорғаныс қорына 4 миллион рубль қосылды. Ол ақшаға «Қазақстан колхозшылары», «Қазақстан Комсомолдары» танктік колонналары құрылды.

38. С.М.Киров атындағы Қазақ Мемлекеттік университеті комсомолдарынан құрылған танктік колонналардың бастамашылары 1943 жылы И.Сталин жіберген арнайы телеграмма бойынша Берлин шабуылына қатысты.