Ел есінде қалған ескі заңдар

• Қарызға алынған мал жыл өткеннен кейін төлеммен қайтарылады.
• Ұрғашы мал еркек малдан қымбат бағаланады.
• Қонақ қондырмағанға айып бар.
• Қонақасын дұрыс бермегендер жазаға лайық.
• Ауқатты адамдардың кедейге жәрдем беруі міндетті.
• Малды және басқа жануарларды зәбірлеу – қылмыс.
• Әдепті бұзғандарға жаза бар.
• Тентек үшін тек әке-шешесі ғана емес, бүкіл ауыл, сол ауылдың ақсақалдары жауап береді.
• Арақ ішіп өлгендердің жаназасы шығарылмайды және бөлек жерленеді.
• Оң жақта отырып екіқабат болған қыз қалыңмалсыз беріледі.
• Некесіз бала туған әйелге құрмет көрсетілмейді.
• Қарабет болған қыздың бұрымын кесіп масқаралайтын заңдар болған.
• Малдың өрісін, жусауын бұзғанға айып тағылады.
• Екі адамның бірі боранда үсіп өлсе, оның қасындағы қасқыр ішікті адам құн төлейді. (Өйткені, бір қасқыр ішік екі адамды суыққа бермейді).
• Тәртіпсіз шәкіртке дүре соғылады.
• Еңбегі үшін әркім ақы сұрауға хақылы. Бірақ асарда, үрмеде ақы сұрауға болмайды.
• Өртке, апатқа ұшыраған отбасына ауыл, көрші-көлем көмек (ақшалай, заттай, малдай) көрсетуге міндетті.
• Еркекке қынсыз, пышақсыз, бәкісіз жүруге болмайды.
• Соғысқа үйдің жалғыз баласы алынбайды. Екеу болса біреуі, бесеу болса үшеуі, сегіз болса бесеуі соғысқа алынады.
• Жиенге сот жоқ.
• Күйеуі қайтыс болса, әйелі бір жылға дейін тұрмысқа шықпайды.
• Әйелі қайтыс болса, ер адамға жылын күтпей үйленуге рұқсат беріледі.
• Жесір әйел ерден кетсе де елден кетпейді, күйеуінің ағасына не інісіне тұрмысқа шығуы тиіс. Егер әйел басқа біреуге кететін болса, бұл «жесір дауы» заңымен шешіледі.
• Қалыңдық абыройсыз болса және ол дәлелденсе, күйеу жағы қалың малын қайтарып алады.
• Ұрын келіп жүрген күйеу кейін қалыңдығын абыройсыз деп тапса, оның бұл сөзі қабылданбайды.
• Отанын, елін, дінін сатқандарды, дұшпанға жәрдемдескендерді ат құйрығына байлап, азаптап өлтіретін заң болған.
• Елге масқара болғанның, опасыздың, ұрының үйін ауылдан бөлек қондырған.
• Дала заңы бойынша ерлі-зайыптылар ажырасқанда балалар әкесінде қалады.
• Дін салты бойынша еркек төрт әйел ала алады.
• Еркектің белсіздігі анықталса, әйелінің айырылысуға хақысы бар.
• Әйел бала тумаса ері айырылысады және зәбірлемей төркініне еншісін беріп апарып салады.
• Ант бұзғанға айып бар.

"Жеті қазына" кітабынан