- Ұнатамын, бірақ қолымнан келмейді. Бұрынғы әйелім суретші, одан "Осы мен сапалы аппаратқа түсірсем де әдемі шықпайды, біреулер арзанмен де шедевр жасап жатады. Онысы несі?" десем, "Оған да талант керек" дейтін...

- Еш күмәнсіз!

- Мен қатардағы көрерменмін. Әдебиетке ғана шын әуеспін.

- Бір де бірін қалдырмай оқимын деп айта алмаймын. Себебі, кітаптарды табу оңай емес. Мысалы, Павел Банников деген ақынмен таныспын, шығармашылығын ұнатамын. Юрий Серебрянский есімді прозаик бар. Ербол Жұмағұлды да сүйіп оқимын. Сондай-ақ, Әуезхан Қодар сынды ерекше адаммен таныс болдым. Әрі ғалым, әрі жазушы еді. Ол секілді екі тілде еркін сөйлеп, еркін жаза алатын адамдар өте аз. Сондай адамның өмірден өтуі қазақ мәдениеті үшін орны толмас қайғы деп білемін.

- Әрине. Өкінгенде қандай! "Болды", "Жаман бала" (күліп) деген сияқты кішкене кезімнен есімде қалған сөздер бар. Анамыздың ұлты орыс болса да, тұрмыста қолданатынбыз.

- Әрине! Шыны керек, мен шоқындырылғанмын. Десе де өзге сенімдерге деген көзқарасым оң. Ешқандай құдіретке бағынбай оңды-солды өмір сүргеннен, бір күш бар екенін мойындаған жөн.

- Олар туралы "Байғұс адамдар" дегеннен басқа айтарым жоқ. Менің достарымның арасында да Тәңірге сенбейтіндер аз емес. Олар менің химия ғылымы бойынша жоғары білімім бола тұра, "аспанда адамдарға қарап отыратын бір атаның бар екеніне" қалай сенетінімді түсінбейді (күліп).

- Өкінішке орай, Поэзия - әрі сый, әрі еңбек. Мысалы, дәруіштің аурудан айықтырар қасиетін жоғары медициналық біліммен ұштастырса, нәтижесі қандай болады? Бұл да сол секілді. Кез келген өнер мен кәсіптің негізі болады, соны игерген артық етпейді. Бір жағынан Пиросмани, не кеденші Руссо секілді тума таланттар да болады. Туындыларынан аңғал балалықтың иісі шығып тұрса да, ол - өнер.

- Жоқ... Бәрі айтылып қойған деген қате. Жаңа әдебиет бұрынғыны, бұрынғы әдебиет қазіргіні жоққа шығара алмайды. Әр заманның адамы өзге. Біз классиктердің тілімен сөйлемейміз, қызығушылықтарымыз да бөлек. Оларды өз заманына өткізуші күш ретінде бағалаймыз. Вергилийдің Дантеге тозақты көрсеткені секілді Абай мен Пушкин де өз замандарына есік ашады. Бұл, әрине, құнды. Бірақ онымен тоқ болмайсың. Себебі, әлем өзгеруде. Үлкен қарқынмен.

- Бұл тақырыпта ақын Ербол Жұмағұлмен үлкен әңгіме болған. Ол кезде Ербол тым жас еді, шығармаларын орыс тілінде жазатын. Киевте Александр Кабанов деген ақын бар. Өз замандастарының ішіндегі ең үздік орыс ақыны. Украинша еркін сөйлесе де, орысша жазады. Не деуге болады?

Шындығында, бұл оңай сұрақ емес...

Ерболдың екі тілде де шебер сөйлейтінін білгенде: "Ербол сен өте талантты ақынсың. Егер орысша жазсаң, ерте ме, кеш пе, әйтеуір, атақты боларың анық. Ал, қазақша жазсаң, Қазақстанның әр қаласында саған арнап ескерткіш орнатылатын болады. Кезіндегі Абай, Пушкин секілді сен қазақтың заманауи әдеби тілін қалыптастырушы атанасың" -дегенімде, Ербол: "Мен Мандельштам жыр жазбаған тілде жазбаймын"- деген (күліп).

Бірақ, жас тілде жазу оңай емес. Жас дегенім қазақтың тарихын жоққа шығарғаным емес. Бұл Сталин билігі кезінде түрлі ұлт зиялыларының көзі жойылып, сол этностардың мәдениетінің әлсіреп қалуының әлі күнге дейін өз залалын тигізіп келе жатқандығы. Қайта жаңғырып, қалыпқа келу үшін кем дегенде жарты ғасыр уақыт керек. Жас тілде жазу, жаңа әдеби тіркестер ойлап табу үлкен challenge (сынақ). Есесіне, қолдан келіп жатса, зейнеті зор. Мысалы, Василь Быков пен Шыңғыс Айтматов шығармаларын өздері орыс тіліне тәржімалаған. Бір жағынан, олардың осыншама атақты болуы өз тілдерінде жазғандығының әсері. Өз тіліңде жазсаң, "Халық қаһарманы" боласың. Орыстар көп. Осы орайда жасөспірім кезімнен бір оқиға есіме түсіп отыр. 16 жасқа толған шағымда құжатқа ұлтымды "орыс" (Анасы - мәскеулік Елена Карасева) деп көрсетуге итермелегендер болды. Мен сол кездің өзінде: "Орыстар онсыз да көп. Мен қазақпын" дегенмін. Әкемнің қатты қуанғаны есімде.

... Білесіз бе, саны аз ұлттың тілінде жазудың тағы бір артықшылығы бар. Ол сізді Тәңірдің алдында ақтайды. Мен орыс тілінде жазатыным үшін ыңғайсыз сезінбеймін. Себебі, уақытымның көп бөлігін шетелде өткіземін. Онда мен ешкім емеспін. Мені ақын деп білмейді. Эмигранттардан өзгеге орыс әдебиеті қызық емес. Ғаламшар ауқымында орыс ұлты - саны аз халық.

Бірақ, менің бір жақын танысым, ақын қыз соңғы кездері өлеңдерін ағылшын тілінде жазатын болды. 2-3 жыл көлемінде журналдарға басылып, айтарлықтай атаққа қол жеткізді. Осы жолда ол орыс тілінен бас тартқандай болды. Ал, мен олай істей алмайды екем. "По чужим прихожим корки собирать" маған жат қылық. Өзіме сатқындық жасай алмаймын.

Адам өз тегі, өткені, ұлтымен мақтануы керек. Бірақ, одан культ жасаудың керегі жоқ. Өзгелерді қабылдай білу де өнер. Қазақтар менің адамзатқа деген сүйісеншілікке баулуымды қажет етпейді. Бұ жағынан қазақтар мен грузиндер алдарына жан салмайды...

- Поэзия бізді бұл өмірге көндігуге, ода қандай-да бір мән барын ұғуға көмектеседі. Кәрілік, өлім, ауру, мұң сынды өмірлік мәселелермен күресуге... Ол біздің тіршілігімізде өзіміз ойлағаннан да кең ауқым, терең мағына бар екенін ұғындырады. Ұлы өнердің де миссиясы сол. Өмірден ұққанды кенепке төгілген бояулар немесе ритмикалық ретпен орналасқан көркем сөздерден өзге тәсілмен жеткізу қиын.

- Мұны түсіндіру қиын. Мысалы, күнделікті тұрмыста мен бар адамзатты сүйетін өте көңілді жігітпін. Ал, жалпы ... Менің өлеңдерімнің өзі түнек көлеңкесінде жазылады.

- Жоқ, мен, керісінше, сол қараңғы түстерді азайтып, оларға сәуле төгуге тырысамын. Оқырмандарымның айтуына қарағанда, өмірдің түнерген тұстарын өлеңде нұрландыра жеткізу қолымнан келіп жатқан секілді. Бұлардан өзге, қарапайым ғана көңілді, иронияға толы жырларым да бар. Солар құтқарады.