Тарих беттеріндегі Алматы - 2

16 қыркүйек 2012, 11:50

Қаланың жаңа тарихы Іле Алатауының баурайындағы Ресей империясының әскери қамалы Верный қаланған кезеңінен басталады.
1854 жылдың күзінде Верный қамалының құрылысы аяқталды. Бекініс 1867 жылы Жетісу облысының әкімшілік орталығына айналады.

1867 ж. 11 сәуірінде Верный қамалының атауы өзгертіліп, Алматинск қаласы аталады. Бірақ сол жылы «Дала комиссиясының» баяндамасы бойынша бұл атау қайты өзгертіліп Верный қаласы күйінде қалады. Верный осы жылдан бастап Қазан революциясына дейін Түркістан генерал губернаторлығына қарасты Алатау окургының орталығы болады. Негізгі халқы – қазақ, орыс, татар, ұйғыр және дүңген. 1896 жылы 100-ге жуық жұмысшысы бар қалада небәрі 4 өнеркәсіп орны, сыра, арақ зауыттары, темекі фабрикасы мен көптеген ұсақ қолөнер шеберханалары жұмыс істеді.

1913 жылы жұмысшылар саны 500-ге жетіп, сауда орталығына айналған Верныйдың экономикалық маңызы жылдан-жылға арта берді.Оқу және мәдениет орындары ашыла бастады. П.П.Семенов-Тянь-Шаньский, Н.М. Пржевальский, Г.Н.Потанин сынды атақты ғалымдардың экспедициялары да осы қаладан бастау алды. 1956-64 жылдар аралығында Ш.Уалихановтың өзі бірнеше рет Верныйға келіп жұмыс істеген.

1921ж. 5 ақпанында аудан комитетінің салтанатты жиынында Верный қаласының атауын өзгерту туралы шешім қабылданды. Верный қаласы Алма-Ата деп аталынды. Бұл шешім бойынша Жетісу Әскери-революциялық комитеті бұйрық шығарып, қаланың революциялық орталық мәртебесін алуына байланысты Жетісу әкімшілік орталығының атауы Алма-Атаға өзгертіледі.

1927ж. 2 наурызында ҚазАССР-ң ОСК-і астананы Қызылордадан Алматыға көшіруге шешім қабылдады. ІV Бүкіл Қазақстандық кеңестер съезі бұл шешімді мақұлдады. Дәл осы сәттен бастап Алма-Ата жаңа өрлеу бағытына түсті. Алматының Қазақстанның астанасы болуына байланысты 1936 жылы қаланың архитектуралық құрылысы жөнінде арнайы жоспар құрылды. Жоспардың басты мақсаты Алматы қаласын мәдени орталыққа айналдыру болды. Жоспар бойынша қалыптасқан тарихи маңызы бар құрылыстарды түбегейлі өзгерту және үлкейту негізделді.

1993 жылғы шешім бойынша қала атауы Алма-Атадан Алматыға ауыстырылады.

Астана деген асқақ атты 70 жыл бойы иемденген Алматы небір қиындықтарды бастан өткерді. Тағдыр соқпақтарына қасқайып қарсы тұра білген қарт қала алып шаһарға, талайлардың алғашқы махаббатына, армандарды орындайтын сиқырлы мекеніне айналды.