Ескендір Бестай:
Зейнеп Ахметова апамыз айтатын қазақы үй дәстүрін қолдаймын. Ата-әженің баланың дамуына өте зор.
Алғысөз
Естеріңізде болса, Massaget.kz жатар танымдық порталы Ottegi подкастын жариялаған. Подкасттың алғашқы эпизодына педагог тренер Ескендір Бестайды қонаққа шақырғанбыз.
Сол сұқбаттың маңызды бір бөлігін мақала етіп жариялаймыз деп шешкенбіз. Ендеше, қабыл алыңыздар, баланы ата-әже тәрбиесіне берудің пайдасы мен зияны туралы педагогтің ойын оқып көріңіздер.
Қаржылық мәселесі бар отбасыларда әңгіме айтылмайды, сөз естілмейді, 0-ден 3-ке дейін “қалайсың”, “іштің”, “жаттың”, “тойдың” – қарапайым тұрмыстық деңгейден асып түспейді. Балаға қалтамыздың қалыңдығы әсер етіп тұрған жоқ, сөздңк қорымыз әсер етіп тұр.
Ал енді сөз қорына ата-әжеден артық әсер ететін нәрсе жоқ. Қартайған кездегі табиғи “мылжыңдығы” ма, әйтеуір баланы ашады. Оның "Ай неге құламайды?”, “қасық неге мынадай?”, “мынаның аты неге мынадай?” деген неше түрлі сұрақтарына жалықпай жауап береді. Көп тәжірибеде көріп жүргенім: ата-аналар шыдамымыз біткен кезде “құрышы” деп қуып жіберуіміз мүмкін.
Маңызды
"Ата-әженің тәрбиесін көріп өстім, ешкімнен кем болмадым" дейтін адамбар болды. Сонда мен “Әке-шешеңізбен қарым-қатынасыңызды 1-10-ға дейін бағалай аласыз ба?”, “Соңғы рет қашан жақсы көрем дедіңіз, қашан құшақтадыңыз?” кері сұрақ қоямын. Бұл сұраққа берілген жауаптың соңы жылаумен, жаспен аяқталады.
Ал ол ненің көрінісі? Ол кезіндегі орны толмай қалған заттың көрінісі ғой. Ата-әже болу керек, бірақ ата-әже, ата-ана деген форматта ғана. Осы бір сатыда, осы бір реттілікте. 0-3-ке дейін ата-әжесі бәрі бір үйде тұрса, тамаша.
ЗЕРТТЕУ
АҚШ-та бала үшін қолайлы психологиялық орта қандай деген сұрақ туады зерттеушілерде. Негізі зерттеудің мақсаты басқа еді. Бірақ түбінде өздері күтпеген нәтижеге қол жеткізеді. Бала үшін ең қолайлы орта: үш ұрпақты отбасы екен: бала, ата-анасы, ата-әжесі. Үш ұрпақты сатылы дәстүрді сақтаған отбасы балаға ең қатты әсер етеді. Оның танымдық, психологиялық, эмоциялық қалыптасуына оң әсерін береді. Иә, осындай форматта болса, керемет. Баланы түбегейлі алып, ажыратып ата-әжесіне беріп қою, қатты айтқан кезде қартайған кезінде қуыршақ секілді ермегі етіп беру – мен оған қайшымын, мен оған қарсымын. Бізде көбінесе осы форматта болып жатады.
Жақында бір жігіт жазды
Өздері Алматыда тұрады, әке-шешесі 200-300 шақырым жерде тұрады. Бала – сол жақта. Баланың ата-әжесі ата-анасына еркелетуге тыйым салады, көруге де тыйым салады. Бізге бауыр басып, үйренсін, келмеңдер депті. Кейін “анау сенің ағаң” деп үйретіпті. Ол үлкен кісілердің де күні санаулы ғой, сол кезде бұл кішкентай бала үшін үлкен трагедия. Өз ата-анасына сіңісуі қиын, себебі Маугли бала секілді сензитивті кезең өтіп кеткен. Баланың тағдырын құрту дұрыс емес сияқты. Мен не дедім? Алып кет өзіңмен бірге деп тікелей айтпаймын. Кейін не болатынын, сізді не күтіп тұрғанын айтамын. Шешімді өзіңіз шығарасыз. Шешімнің көп түрі бар. Бастысы баланы 3 жасқа дейін анасынан ажыратпау. Ал 3-тен кейін керісінше анасынан ажырату керек болады. Ол енді бөлек әңгіме.
Бірде телеэфирге шақырды
Шақырылған қонақтар арасында ата-әжесімен тұратын отбасы бар, бөлек тұратын жанұя бар, баласын ата-әжесіне беріп қойған отбасы бар. Мен де қонақ боп бардым. Бір ана баласын ауылдағы ата-әжесіне берген екен, атын атамайды баланың, еркелетпейді. Қайынінісін атағандай ат қойып алған. Енесі баланың анасынан біздің көзімізше де, тығылып та иіскеуші болма деген талап қойыпты. Бір күні анасы үйге келгенде, алдынан баласы жүгіріп шығыпты. “Ерке бала, қалайсың?” деп басынан сипап өтіп кетіпті. “Түпкі тамда атам жатқан. Сол ситуацияны көрген.”Бота енесінен жерініп кетеді, мына түрімен” деген бір нақыл сөз айтты атам” дейді келіншек. Қалаға кететін кезде атам “баланың киімін, бәрін жинаңдар, мынау былай кете берсе, мынау анасын, анасы баласын мойындамайтын болады, баланы қайтарыңдар, біз қателік істеген екенбіз”. Өз баласы анасымен бөтен адаммен амандасқандай жанынан өтіп кеткен ғой. Үлкен кісінің соны байқап, шешім шығарғаны “сергек ой” (“здравый мысль”) деп ойлаймын.
