Қазақ қыздарына тән есімдер мен мағыналары #1
Қазақ қыз балаға төрден орын беріп оны аялап өсірген. Өйткені қыз – ұлттың айнасы. Осынау түсінікті берік ұстанған халқымыз қыз балаға есім қоюды да шетке қалдырмаған. Мағынасы мен мәні бар, жауапкершілікті арқалай алатын атауларды берген. Төмендегі тізбекте "А" әрпінен басталатын қазақ қыздарына тән қойылған есімдер топтамасы мен мағынасы берілген.
Абира-тәжік тілінен алынған әберә — Шөбере, шөбере қыз.
Ағила-араб және иран тілдерінен алынған әгиля — Ақылды, парасатты сөзінен жасалған.
Ағлийа-грек тілінен — Сұлулық, көркемдік, салтанат.
Адлийа-тәжік тілінен алынған адл — Әділдік, ақиқаттық + Я қосымша.
Ажар-көрікті, келбет, нұрлы ; түр, өң.
Ажаргүл-Гүл сияқты әдемі, сұлу, көрікті.
Ажархан-көрікті, ажарлы, әрлі, нұрлы.
Аза-тәжік тілінен алынған азза — Қымбатты, сүйікті, сүйкімді.
Айда-араб тілінен — Пайда, сый.
Айбала-ай сияқты сұлу, көркем болсын деген тілекпей қойылған есім.
Айбарша-қазақ тілінен алынған ай және барша сөздерінен жасалған біріккен тұлғалы есім. Бұның барша сыңары тіліміздегі «Алтын мен күмістен безелген мата» деген сөз.
Әйбике-екі сөзден бірігіп жасалған есім, сыңарындағы бике сөзі араб тілінде әйел деген сөз. Яғни айдай сұлу әдемі, көркем деген ұғымды білдіреді.
Әйбибі-қазақтың сөзі ай + тәжік тілінен алынған биби — Әйел, ханша деген мағынаны білдіреді. Бұл есім қыз бала сұлу, көркем болсын деген тілекпен қойылады. Түрлері — Бүбіш, Бүбыхан, әйбүбі, бүбі.
Айгүл-қазақтың сөзі ай — Тәжіктің сөзі гул. Гүл сөзі тәжік тілінде роза деген мағынаны береді. Бұл есім қыз бала айдай сұлу, гүлдей жайнаған көрікті болсын деген тілекпен қойылған.
Айғанша-қазақ тілінен алынған ай және ханша сөздерінен жасалған біріккен тұлғалы есім. Айдай сұлу деген мәнді білдіреді.
Айғыз-айдай сұлу, көркем қыз бала.
Айдай-айдай сұлу, көркем.
Айдана-қазақтың сөзі ай + тәжік тілінен алынған дана-білгір, данышпан, ғалым.
Айдарийа-қазақтың сөзі ай + иран тілінен алынған дәриә-теңіз, үлкен өзен.
Айжамал-қазақтың сөзі ай + араб тілінен алынған жамал — Әдемі, сұлу, Яғни айдай сұлу, әдемі болсын деген мәндегі есім.
Айжан-қазақтың сөзі ай + иран тілінен алынған жан. Айдай сұлу, әдемі.
Айзада-қазақтың сөзі ай + иран тілінен алынған зада — Перзент, бала. Айдай перзент, бала.
Әйзере-қазақ тілінен алынған ай + зере иран тілінен зер — Алтын. Алтынай есімінің синонимі.
Айзиба-қазақтың сөзі ай + иран тілінен алынған зиба-сұлу, көркем. Ай сияқты сұлу.
Айзийа-қазақтың сөзі ай + зия-араб тілінен алынған зийна-жарық, сәуле, шұғыла, Яғни ай сәулелі сұлу.
Әйкүміс-қазақтың сөзі ай + күміс-сұлу, әдемі, көркем.
Айман-қазақ тілінен — Белгілі, әйгілі, даңқты ; араб тілінен-ант, серт. Біріккен тұлғалы есімдер — Айманай, аймангүл.
Аймира-жана есім ай + орыс тілінен мир — Бейбытшілік, тыныштық. Бейбіт, тыныштық болсын деген тілекпен қойылған есім.
Айна-араб тілінен алынған айн — Көз, қарақ, жүз көретін шыны, әйнек.
Айнагүл-тәжік тілінен алынған айна — Жүз көретін қалың шыныдан жасалған зат. Пактыктің, тазалықтың, адалдықтың символы ретінде көбіне қыз балаларға қойылатын есім. Біріккен тұлғалы есімдер — Айнажан, айнанұр, айназия.
Айнаша-айна сияқты жарқыраған, әдемі, сұлу.
Айнұр-қазақ тілінен алынған ай + араб тілінен алынған нур — Жарық, шұғыла. Ай сипатты, ай келбетті.
Айпара-қазақ тілінен алынған ай + иран тілінен алынған пара — Пари — Періште, сұлу ; Яғни ай періштесі, ай көрікті. Айрықша, ерекше, бөтенше.
Әйсәуле-екі сөзден құралған қыз есімі. Айдың сәулесі сияқты жарық болсын деген үмітпен қойылған.
Айсұлу-екі сөзден құралған қыз есімі. Ай сияқты сұлу, көркем болсын деген тілекпен қойылған көне тұлғалы, дәстүрлі есім.
Айтолды-бақытым толды, бағым жанды, балам айдай көркем, сұлу болсын, деген тілекпен қойылған.
Айша-араб тілінен алынған гайшә — Көне еврей тілінен әйше-ұзақ әмір сүруші, өмірге құмар, құштар. Түрлері — Ғайша, қайша.
Айшайым-айша және айым сөздерінен қысқарған есім.
Айшолпан-ай мен шолпан сияқты жарқыраған, жайнаған сұлу деген мағынада қойылған есім.
Айым-менің бақытым, ырысым, айдай сұлуым деген мәнде қойылған есім.
Айымгүл-менін ай мен гүлім деген мағынада қойылған есім.
Айымжан-айымдай жаным деген мағынада қойылған есім.
Айымша-ай сияқты жәрік, ашық деген мағынада қойылған есім.
Ақайша-аппақ, жарық айдай деп айға балап қойылған есім.
Ақбала-сұлу, әдемі қыз бала.
Ақару-жаңа есім-аппақ, адал, жарық, сұлу, әдемі қыз болсын деп берілген есім.
Ақбатес-ақ және бәтес сөзінен қойылған кіз есімі, Яғни аппақ, әдемі, сұлу.
Ақбота-бала аппақ бота сияқты болған соң ұқсату мақсатымен қойылған есім.
Ақжыбек-Жібек есіміне ақ сөзін үстемелей қосып жасалған кіз есімі. Аппақ, әдемі, Жібектей болсын деген мағынада қойылған.
Ақзийа-қазақ сөзі ақ + араб тілінен алынған зия-жарық, сәуле, арай.
Аққал-қазақ тілінен алынған ақ + тәжік тілінен алынған хол-бетке шыққан мен. Бетінде яки денесінде қалы бар балаларға осындай ат қойған. Түрлері — Қалбибы, қалтұрған, т. Б.
Аққыз-аппақ, әдемі, сұлу қыз бала.
Ақмарал-бұл есім сұлу анды қасиет тұтумен байланысты қойылған.
Ақназык-нәзік, мейрімді, әдемі қыз бала.
Ақтамақ-бейнелеу түрінде қойылған есім.
Ақтоқты-төл аттарын балаға қоию қазақ тұрмысында ертеден бар.
Ақлима-араб тілінен алынған ғаклыя — Ақыл, сана, ес, ақыл парасаты.
Алқа-асыл тастардан, Маржаннан тізілген мойынға тағатын моншақ. Оған Гүл сөзі қосылып жаңа есім жасалады. Мәселен, алқагүл.
Алма-қыз балаларға есім ретінде қойылады. Біріккен тұлғалы есімдер — Алмагүл, Алмақан, Алмажан.
Алтын-көбіне әйел адамдарға қойылатын есім. Бұған ай, Гүл, бике, шаш, зер, т. Б. Сөздер қосылу арқылы біріккен тұлғалы есімдер жасалады — Алтынай, алтынгүл, алтыншаш т. Б.
Алуа-араб тілінен алынған халва — Тәтті дәм, тағам. Бала балдай болсын деген тілекпен қойған. Дыбыстық өзгеріске ұшыраған түрі — Қалуан.
Аман-сау, есен, саламат. Бұған Гүл, ғайша, бала сияқты сөздер қосылып: амангүл, аманғайша, аманбала сияқты біріккен тұлғалы есімдер жасалады.
Анар-иран тілінен-қызыл түсті дәні бар алма тектес жеміс. Осы сөздің қосылуы арқылы жасалған есімдер. — Анаргүл, Анархан, Анаржан, Гүлнар және т. Б.
Аниса-араб тілінен алынған — Жолдас, дос, жора.
Арайша-арай сөзіне ша қосымшасының қосылуы арқылы жасалған есім.
Ардақ-құрмет, қадыр.
Арна-бір адамға бағыштау, арнайы қоию.
Ару-сұлу, көркем.
Аршат-араб тілінен-адал, таза, батыл, сенімді, қайырымды.
Асийа-иран тілінен — Қайырымды, мейірімді (әйел) .
Асли-араб тілінен — Нағыз, шын. Түрі-асля.
Аспазийа-грек тілінен — Қалаулы, әдемі, сүйкімді.
Асыл-араб тілінен алынған әсил-негіз, түбір, түп нұсқасы ; шынайы, нағыз ; қымбатты, ардақты.
Асылжан-асыл және жан сөздерінен-мәртебелі, иігі жанды қыз болсын деген мағынасын білдіреді.
Асылша-асыл және шахзада сөздерінен жасалған есімнің қысқарған түрі.
Асылтас-қымбат бағалы тас.
Аянат-араб тілінен ийан-өз көзімен көру, айқындылық, анықтық, ақиқат, шындық.
