Қазақ хандығының мемлекеттілігі

Орындағандар: Абдыбай Ұлан, Ибраемов Тамерлан

Source: https://www.nur.kz/353676-obnarodovany-novye-fakty-iz-istorii-kazahskogo-hanstva.html

Ғалымдар Қазақ хандығының тарихынан жаңа деректерді жариялады. Бұған дейін белгісіз мәліметтер Еуропа мен Азияның көптеген елдерінде сақталған мыңдаған мұрағаттық құжаттарды зерттегеннен кейін тарихшыларға қолжетімді болды.

Берн мұражайында қазақ шеберлері кестелеген үлкен кілемді тарихшы Меруерт Әбусейітова тапты. Тускиизде ою-өрнек емес, саяси иерархия!

Орталықта хан, содан кейін сұлтандар мен билерге арналған орындар бар. Бұл 15 ғасырдың өзінде қазақтардың өз мемлекеттілігі мен билік жүйесі болғандығын тағы да дәлелдейді. Дипломатиялық хат алмасу, ал бұл табылған мұрағаттық құжаттардың негізгі бөлігі бірнеше тілде жүргізілді.

"Қазақ хандары шағатай тілін ғана емес, дәл осы қыпшақ тілін де, парсы тілін де меңгерген. Сондай - ақ олар Қытай, ойрат тілдерін де игерді",-дейді профессор, ҚР ҰҒА корреспондент-мүшесі Меруерт Әбусейітова.

Көптеген дипломатиялық хат алмасулар әлемнің көптеген мұражайларында сақтаулы. Қазақ хандығының билеушілері келісімдерге қол қойып, басқа тайпалармен бірігіп, сыйлықтар берді, жорықтар жүргізді.

Персиямен, Осман империясымен және Моғол империясымен тығыз сауда және саяси байланыстар орнады. Сондай – ақ тарихшылар Қазақ мемлекетінің негізін қалаушылар Жәнібек пен Керей туралы қызықты деректерді біле алды. "Олар туралы күшті хандар деп жазды. Өздеріңіз білесіздер, бөлектену, ерекшелену, мемлекет ретінде бөліну үшін оған ерік-жігер мен халық керек еді, олар бірге кетпеді, олар миллионды алып кетті. Сол уақыт үшін бұл Керей мен Жәнібектің" үлкен батылдығы, - деп атап өтті Леффлер.

Тарихшы Нұрлан Атығаев көп жылдар бойы дала халықтарында мемлекеттік рәміздерді зерттеумен айналысып келеді. Жәнібек пен Керей биліктің барлық атрибутына ие болған. Енді ғалымдардың анықтауынша: алғашқы билеушілер тәж киіп, таққа отырды.

"Қасым хан алтын таққа отырды, оның басында 40 мың тұманның тәжі болды. Тәж, тақ-бұл жоғарғы биліктің атрибуттары-моңғолдарда да, Шыңғысхан империясында да болған", - дейді Атығаев.

Әрине, өз әскері жоқ қандай мемлекет? Онсыз далада өмір сүру мүмкін емес еді. Құрамына ондаған қалалар кірген қазақ хандығының өз заңдары мен өз валютасы болған.

Сол кездің өзінде "танга" деп аталатын монеталар болды. Қазақ хандығы өз тарихында көптеген қиындықтарды бастан өткерді. Бірақ далада із-түссіз және мәңгіге жоғалып кеткен көптеген ортағасырлық хандықтарға қарағанда, өз мемлекеттілігін сақтап қалды.