Хронология: Төртінші бөлім

Хронология: Төртінші бөлім
16 ғ. басы Моғолстан жеке мемлекет болып өмір сүруін тоқтатты.
1428-1468 ж.ж. Шайбан ұрпағы 17 жасар Әбілхайырды билікке отырғызып, ол осы жылдар аралығында ұзақ биледі.
1430 жылы Әбілхайыр хан Тобыл бойында Махмуд Қожаны жеңді. Хорезмді басып алды, Үргенішті талқандады.
1446 жылы Сырдария бойы қалаларын бағындырып, Сығанақты астана етті.
1457 жылы Үз Темір бастаған ойраттарды Сығанақ түбінде жеңіліп, онымен өзін қорлайтындай ауыр шарт жасасты.
15ғ.50-60ж.ж. Өзбек хандығынана Жәнібек пен Керей сұлтандар бастаған топ Моғолстанға көшті.
1468 жылы Әбілхайыр хан Моғолстанға жорыққа барар жолда қаза тапты.
1470-1510 ж.ж. Мұхаммед Шайбан билігі
1500 жылы Мұхаммед Шайбан Самарқандты алды.
1501-1502 ж.ж. Мұхаммед Шайбан Орта Азияны жаулады.
1510 жылы Сығанақ түбінде Мұхаммед Шайбан Қасым ханмен соғысып, қазақ жеріне ықпалын  жойды.
1510 жылы Мұхаммед Шайбан Мерв түбіндегі шайқаста қаза болды.
1260-1306 ж.ж. Жошы ханның немересі Ноғай хан Ноғай ордасын басқарды.
1395-1419 ж.ж. Ноғай Ордасының негізін салушы әмір Едіге билік құрды.
ХІІІ ғ.екінші жартысы Ноғай Ордасы Алтын Ордадан бөлектене бастаған.
1426-1440 ж.ж. Ноғай Ордасын Едігенің ұлы Нұраддин басқарды. Территориясы Еділ-Жайық арасы
16 ғ. Ноғай ордасынының Орыс мемлектімен сауда-экономикалық, саяси байланысы дамыды.
16 ғекінші жартысы Ноғай Ордасы екіге бөлініп кетті: Үлкен Ноғайлы және Кіші Ноғайлы
1600 жылы Үлкен Ноғайлы Ресейге тәуелденіп кетті. Князі: Иштерек мырза
ХІІІ ғ. Шыңғыс ханның жорықтары салдарынан Батыс Сібір хандығы құрылған болатын.
1430 жылы Батыс Сібір хагндығы Әбілхайыр ханның құрамына енді.
1468 жылы шайбанилық Ибақ хан Батыс сібір хандығына басшы болып, Орыс мемлекетімен байланыс орнатты.
1271 жылы Мәуеренахр билеушісі Масуд-бек ақша реформасын жүргізді.
1321 жылы Кебек  ханның күміс динарлар жасады.
1245 жылы араб-қыпшақ графикасымен тұңғыш сөздік пайда болды.
ХІV- ХV ғ.ғ. Түркі тілдерінің қыпшақ тобындағы қыпшақ-ноғай тармағынан қазақ тілі бөлініп шықты.
ХІ-ХІІ ғ.ғ. әдеби түркі тілі 3вариантқа бөлінді: қарлүұ-ұйғыр, ұйғыр-оғыз, оғыз-қыпшақ
ХІV ғ. бастап араб алфавиті кең тарады.
ХІІІ-ХІV ғ.ғ. қыпшақ тіліндегі жазба әдебиеттің дамыған кезеңі
1245 жылы араб графикасымен жазылған "Треджуман түркі уа-араби" кітабында шамамен 2,5 мыңдай сөз енгізілген.
1310 жылы "Қисса Рабзиди" еңбегі жарық көрді
1353 жылы Хорезмидің қыпшақ жіне парсы тілдерінде "Мұхаббатнаме" дастаны жарық көрді.
ХІІІ ғ. Найман Кетбұға "Ақсақ құлан" күйінің авторы
ХІV-ХV ғ.ғ. Қодан тайшы, Асан қайғы және Қазтуған шығармалары туындады.
ХІV-ХV ғ.ғ. Отырар қаласы - Оңтүстік Қазақстандағы ең ірі сауда орталығы
ХV ғ. Сырдария мен Арыс бойында 20-дан астам қалалар пайда болды.
ХІV-ХV ғ.ғ. Алаша хан, Болған ана мазарлары салынды
ХІV-ХV ғ.ғ. сәулет өнеріндегі ерекше туынды Ахмет Йассауи кесенесі тұрғызылды.
ХV ғ. 40-50 ж.ж. Шығыс Дешті Қыпшақ пен Жетісу өлкесінің ру-тайпалары Керей мен Жәнібек маңына өтті.
1446 жылы Әбілхайыр Созақ,Сығанақ,Аркөк,Үзгент қалаларын басып алғаннан кейін ұлыстар арасында тартыс басталды.
1457 жылы Әбілхайыр ханның ойраттардан жеңілуі салдарын рулар Керей мен Жәнібектің территориясына топтасты.
1465-1466 ж.ж. Қазақ хандығы құрылды (Мұхаммед Хайдар Дулати)
1468 жылы Әбілхайыр хан қайтыс болады
1480-1511 ж.ж. Рулар арасындағы соғыста бірікке қазақ қолын басқарған Бұрындық хан болды.
ХV ғ. 80-90 ж.ж. Сыр бойы қалаларын өзбектер мен қазақтар кезек-кезек алып отырды.
1480 жылы Қазақ хандығы жағына Моғол билеушісі Жүніс келіп қосылды.
1482-1485 ж.ж. Жүніс хан Ташкент пен Сайрамды жаулап алды.
1495 жылы Іле Алатауы етегінде өзбектер жеңіске жетіп , Сыр бойы қалаларын иеленді.
ХV ғ. аяғы Қазақ хандығының территорисы: Батыс Жетісу, Сырдария , Оңтүстік Қазақстан, Арал маңы, Орталық Қазақстан
ХVІ ғ. басы Қазақ хандығы Ақ орда мен Моғолстанның біраз бөлігін иеленді.
1511-1521 ж.ж. Әз Жәнібектің ұлы Қасым хан биледі
1510 жылы Мұхаммед Шайбани Сығанаққа шабуыл жасап,жеңіліп Самарқанға қашты.
1510 ж. аяғы Мұхаммед Шайбани қайтыс болды.
1513 жылы Қасым хан Сайрамды алды.
1513 жылы Қасым ханның Ьашкент қаласындағы жорығы
1514 жылы Сұлтан Саид Түркістанға кеткен соң, Қазақ хандығының билігі нығайды.
1538-1580 ж.ж.  қазақ хандығын басқарған хан Хақназар.
1570 жылы жылдардың аяғында Моголстаннан Казак хандыгына откен жерлер:С) Жетісудын батысы 
1570 ж. аяғында  Хақназар билігінде болған жер Жетісудың батысы.
1580 жылы Сарайшық қаласының біржола қирау себебі:Дон, Еділ қазақтарының Жайық бойына шапқыншылығы
1583 жылы  «Ант беріскен шартты » бұзып, Тєуекел хан Абдалах ханнан қайтарып алған қалалар: Сауран, Түркістан, Отырар, Сайрам
1583 жылы  Тәуекел хан Абдаллах хандығына шабуыл жасап басып алған калалар Сауран,Түркістан,Отырар,Сайрам
1584 жылы
Ермакты женген казак батыры:Сатбек
1594 жылы  Мәскеуге Тәуекел ханның елшілігін басқарып келген адам – Құл-Мұхаммед
1595 жылы
Тәуекел ханға келген орыс елшілігін басқарған – В.Степанов
1597-1598 ж.ж.
Тәуекел хан Абдаллахқа қарсы соғысқа дер кезінде кай жерде Абдаллах әскерін талкандады -Ташкент қаласының түбінде
1598 жылы шайқаста екі жақтың билеушісі де қаза болып,   Қазақ хандығы мен Өзбек хандығы хансыз қалды
1603 жылы
бірінші қазақ-бұхар шайқасы болған жер: Айғыржар
1613 жылы
өзін Ташкент каласынын билеушісі деп жариялап,өз атынан акша шыгарган хан:Тұрсын хан
1629-1652 ж.ж. Жәңгір хан билік еткен жылдар
1635,1643,1652 ж.ж. қазақтарға қарсы жорықты басқарған қонтайшы – Батыр
1640 жылы Гурьев бекінісі салынды
1643 жылы жоңғарларға карсы ерлікпен шайкаскан хан Жәңгір.
1680 жылы  жоңғар шапқыншылығы кезінде аман қалған қала: Түркістан
1694 жылы
Тәуке хан І Петрмен елші Аталыков аркылы Сауда байланысын кушейту үшін келісім жасады 
1694 жылы  І Петрмен елші Аталықов арқылы сауда байланысын жасаған – Тәуке хан
Ж. FM