Qazaqstan Maselesi

Qazaqstan Maselesi
жеке
блог

"Qazaqstan" maselesi.

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/ru/2/25/Sotsijaldy_qazaqstan.jpg

Son'gy birneshe ai ishinde "Qazaqstan nemese Kazakhstan" maselege ote kop maen jane soz berildi. Bireuler printsip jaghynan qarap, orys kolonizatsiiadan kelgen «Kazakh» degen attan ozimizge jaqyn «qazaq» atauymyzgha koshu kerekpiz deidi. Bir zhaqtan qarasaq, osy oidy durys dep eseptesek bolady – biz Qazaqpyz, Qazaqstandyqtarmyz.

Osy blogty latin alippede zhazyp otyrganym zhazataiym oqigha emes. Menin oiymsha, qazaq tili maseleleri qazaq tilde taldanu kerek - osylaisha maselemen en' muddeli adamdardy tyndai alamyz. Al biz latin-qazaq zhazu maselesin qazaqsha soilep, latin alippede qarastyrugha tyrysamyz. Mumkin, biz osylaisha «Qazaqstan» maselesin durys sheshe alamyz. Men oz dostaryma suraq qoighanda, eshqashan «Kazakh-synba» suramaimyn. «Qazaqsynba», «Qazaqsha maenerlep soilep bershi», - deimin. Osy maseleni qazaq tilde taldasaq, qazaq tilde oi qossaq ghana durys sheshimge zhetetin bolamyz. Menin oiymsha, qorytyndysy bir – biz «Republic of Qazastan» memlekette suruge tyrysu kerekpiz.

Osy masele sheshildi dep eseptesek, basqa suraqtardy qarastyraiyq. Latin alippege koshudin en' man'yzdy argumenti – Qazaq tilinin man’yzdylyghyn koteru, zhane Qazaq tilinin’ orys tilmen ariptestiikti zhoiu ushin. Oghan qosa, mamndardyn aituy boiynsha, qazaq tilinin ruhy zhane aiteleshe ulgileri orys Kirill alippemen durys korsetilmegen. Shynynda aitsam, qazirgi kunge deiin qazaq tilde (Kirill alippede) zhazu men aitu aiyrmashylyqtardy kormedim – olardyn' sany aghylshyn zhane orys tildegi maselelermen salystyrmaly. Biraq, kozderimizdi eldin ishine, aul men qala turgyndargha audarsaq, Latin alippe engizu maselesi basqa zhaqtarynan ashylady. Zhyldan zhylgha oqulyqtar zhetpeitin auyl balalargha latin alippe maselesi manyzdy ma? Synyptarda bos oryn, kasibi mughalimder zhane sportzaldar kormegen balalar latin alippege koshe alady ma? Menin' oiymsha, ukimetimiz olargha qoiylghan kez kelgen maseleni – khalyq zhane zheke adamnyn' ael-auqaty kobeitu taraptarynan taldanu kerek - bul memeleketimizdin' alghashqy roli bolyp tabylady. 

https://gdb.rferl.org/70A273CD-2EAB-45EB-BF45-3E58ED9BE925_cx25_cy20_cw75_w1080_h608.jpg

Auyl mektepterdegi maseleler nede? Zhaqsy mamandar, oqulyqtar zhaene bos oryn zhetpeushilikte zhane zhan'a zhobalardy engizude. Latin alippe engizu, men atap ketken maselelerdin birin da sheshpeidi, tipti zhamandatady. Balalardy oqytugha qol keletin mughalimderdin' sany azaiady – bul birinshiden. Qazir paidalanyp jurgen oqulyqtar kereksiz bolyp ketedi – olardy auystyru ushin mektepterdi zhan'adan zhabdyqtau kerek bolady – bul aqsha. Osyghan qosa, oqulyqtardy zhan'adan shygharu zhane bukil mektepterdin qabyrghalaryna akelu – bul qyiyn maqsat bolady. Sondyqtan, osy mehanizmdi qossaq, biz oqulyq zhetpeushilik maselege qaita oralu mumkinbiz – menin' oiymsha bul asa man'yzdy masele bolyp tabylady. Sizder bir-eki (nemese 5-6) zhyl ishinde oqulyq nemese zhaqsy baghdarlamasyz, nemese zhaqsy mughalimdersiz, latin alippe ushin, otkizudi tan'damaityn ediniz, durys pa? Al nege qazirgi mektep oqushylardyn otyrghan bilim sapasy zhane osymen azhyraghysyz bolashaqtaghy mumkindikteri bizdin' ministirlerdin sheshiminen ghana kem boludy ruqsat etemiz?

Latin alippemen mektepter ken'irek bolmaidy, sportzaldar oz-ozderimen paida bolmaidy.

Qazaqtyn' uly aqyn-zhazushylardan qalghan myraghasynun' baeri Kirill alippede zhazylghan – olardy durys audarugha zhane adaptatsiia zhasaugha birneshe zaman ketedi. Zhane de, olardyn' muraghalarynyn' barin audara almaghandyqtan, biz ote kop poves-romandary men ghylymi maqalalardy zhoghaltu kauipi bar – al bul zhazbasha muraghanyn' kopshiligi!. Sondyqtan, ishki qazaqi zhazbasha madenieti Kirill alippemen ote tyghyz qarym-qatynasta zhuredi. Zhan'adan Latin zhazbasha madenietti qurastyrudan kore, bugingi Kirill alippedegy muraghany qoldanylyp zhazbasha madenietimizdi dami zhurgenimiz zhaqsyraq bolar edi.

Qorytyndylai kele, fililogtar zhane saiasatkerler til maselelerin, asirese bilim, oqytu zhane oqu salalardy tietin suraqtardy, abstractty zhane ote zhoghary argumentterdy qarastyrmai, kozderin zhaene eldin' qarzhylarn oz khalyqqa audaryp, negizgi maselelerdi sheshu kerek.

Osy blog postty oqu tazhiribesi qiyn bolyp tabylghan bolsa, pikirler bolimine oz oilaryn'dy zhanzyn'yzdar. 
Qateler zhane usynystar baiqap  maqalanyn' astygha zhazsan'yzdar, ote quanyshty bolamyn.